Światowy Kongres Edukacji i Nauki Polskiej za Granicą – rekomendacje

W dniach 5-9 lipca 2023 roku odbył się I Światowy Kongres Edukacji i Nauki Polskiej za Granicą pod honorowym patronatem Małżonki Prezydenta RP Agaty Kornhauser-Dudy. Głównym organizatorem Kongresu był Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego.

Według aktualnych szacunków poza naszym krajem mieszka około 20 milionów Polaków. W 115 krajach znajduje się łącznie 9 tysięcy polskich i polonijnych podmiotów. W samym 2022 roku Ministerstwa przeznaczyły na zadania dotyczące Polonii i Polaków za granicą ponad 581 miliona złotych. Ważne miejsce w tym budżecie stanowią edukacja i nauka – Ministerstwo Edukacji i Nauki w ubiegłym roku przeznaczyło na te cele ponad 173 miliony złotych.

Dosłownie całego świata – Kongres gościł 500 uczestników z 40 krajów – do Jachranki pod Warszawą przyjechali nauczyciele i wykładowcy, kierownicy polskich placówek oświatowych za granicą oraz propagatorzy polskiej kultury. Zadaniem Kongresu było wzmocnienie polonijnej współpracy w dziedzinie edukacji i nauki, a także określenie konkretnych zadań, zmierzających do wsparcia Polaków mieszkających za granicą w dziedzinie nauczania języka polskiego i promocji rodzimej kultury w świecie. Na podstawie dyskusji, spotkań panelowych, prezentacji i wykładów uczestnicy sformułowali konkretne rekomendacje, których treść publikujemy poniżej. Wśród rekomendacji znalazł się także wkład Instytutu Książki, który proponuje, aby polskie dzieci rodzące się zagranicą miały szanse otrzymać polskojęzyczną wyprawkę czytelniczą w ramach programu „Mała książka - wielki człowiek”.

Rekomendacje I ŚWIATOWEGO KONGRESU EDUKACJI I NAUKI dla edukacji polonijnej sformułowano na podstawie dyskusji, spotkań panelowych, prezentacji i wykładów

Uczestnicy Kongresu uznają, że niezmienną misją szkoły polonijnej i polskiej poza granicami kraju jest podtrzymywanie i kształtowanie tożsamości narodowej. Jej wypełnienie w aktualnych warunkach wymaga współpracy między podmiotami krajowymi i polonijnymi, a w szczególności:

Szkoła polska poza granicami kraju ma być miejscem integracji środowiska polonijnego i powinna funkcjonować ponad podziałami. Mają temu sprzyjać dobre relacje i komunikacja.
Należy zapewnić integralność procesu kształcenia od przedszkola po poziom akademicki.
Ważnym zadaniem środowisk polonijnych jest promocja języka polskiego i kultury polskiej w miejscu zamieszkania. Wielość pomysłów zaproponowanych w trakcie Kongresu świadczy o wysokiej świadomości i potrzebie działań promocyjnych. Wsparciem w tym zakresie będą konkursy z ułatwioną procedurą.
Duszą systemu oświaty jest młodzież. Dostrzegamy konieczność udziału młodych Polaków mieszkających za granicą w dialogu nad edukacją polonijną oraz wspierania rozwoju innych inicjatyw i organizacji młodzieżowych, na przykład harcerstwo, kluby sportowe.
Nauczanie języka polskiego powinno być realizowane w systemie uzupełniających się i współpracujących placówek oświatowych, kulturalnych, muzealnych i naukowych w Polsce i za granicą.
Będziemy wzmacniać istniejące placówki oraz inicjować i wspierać powstawanie nowych ośrodków edukacyjnych za granicą, a także systematycznie dążyć do zwiększania liczby uczących się języka polskiego i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim.
Zadbamy o rozwijanie systemowego przygotowania nauczycieli do nauczania języka polskiego za granicą oraz stabilność drogi zawodowej (jej prestiż, wynagrodzenie oraz kwalifikacje), by zapobiegać rotacji kadry dydaktycznej.
Będziemy zawierać porozumienia bilateralne, które umożliwią umieszczanie oceny z języka polskiego na świadectwie ze szkoły systemowej w kraju zamieszkania ucznia.
Będziemy rozwijać programy systemowego wspierania metodycznego nauczycieli i rodziców, których rezultatem będzie zwiększenie zaangażowania uczniów i ich rodziców w proces nauczania języka polskiego i kultury polskiej.
Umożliwimy Polonii korzystanie z polskiego programu „Mała książka – wielki człowiek”, na takich samych zasadach, na jakich funkcjonuje w Polsce.
Wspólnie podejmiemy działania na rzecz zagwarantowania polskim szkołom wsparcia przez władze danego kraju (regionu).
Zapewnimy działania umożliwiające stabilizację funkcjonalną szkół, wprowadzając precyzyjne i jasne zasady finansowania oraz upraszczając procedury konkursowe. Rozstrzyganie konkursów będzie dostosowane do organizacji roku szkolnego.
Szczególną opieką otoczymy małe szkoły, działające w wyjątkowo niekorzystnych warunkach.
Młodzież stawia na nowoczesność. Rekomendując, by nauczanie języka polskiego, rodzimej kultury, miało formę wykraczającą poza formułę klasowo-lekcyjną, a realizowane będzie m.in. w formule spotkań teatralnych, muzycznych, tanecznych, w stylu odpowiadającym potrzebom młodego pokolenia.
Zwrócimy szczególną uwagę na wytworzenie więzi z uczniami kończącymi szkołę, by zapewnić im wysoki poziom nauczania, ciągłość funkcjonowania placówek i zgodną z naszą misją wymianę pokoleniową.
Stworzymy warunki dla absolwentów szkół średnich, by mogli na co dzień mieć styczność z językiem polskim, oferując atrakcyjne warunki studiów, szkoleń i staży.
Przy organizacji kolejnych kongresów zadbamy o rozszerzenie formuły panelowej, celem umożliwienia szerszej dyskusji uczestnikom spotkań polonijnych.