25-lecie w Biurze Literackim w 2020 roku
25-lecie w Biurze Literackim w 2020 roku
W nietypowy sposób Biuro Literackie w 2020 roku będzie świętować swoje dwudziestopięciolecie. Zamiast jubileuszowych publikacji, wystaw, konferencji, okolicznościowych imprez i wydarzeń zostały zaplanowane nowe inicjatywy wydawnicze, kolejne książki debiutantów, innowacyjne projekty edukacyjne oraz szkoleniowe.
Po wyprowadzce z Wrocławia (i to w roku, gdy miasto zostało Europejską Stolicą Kultury) oficyna kierowana od samego początku przez Artura Bursztę nie przestaje zaskakiwać. Na miejsce realizacji najstarszego festiwalu literackiego w Polsce wydawnictwo wybrało małą miejscowość, zakończyło stałą współpracę z wieloma autorami i skupiło się na wsłuchiwaniu w nowe głosy z Polski oraz Europy.
Biuro Literackie postawiło na budowę wspólnoty integrującej twórców i czytelników, proponując im niespotykaną do tej pory formę wsparcia, jaką jest bliska współpraca z mentorami. Pole działań to już nie tylko poezja, lecz także proza, krytyka, przekład literacki, ilustracja, film oraz muzyka. Na wsparcie oficyny mogą liczyć bibliotekarze, księgarze oraz menadżerowie literaccy. A wszystko to w czasach, gdy najbardziej liczą się zysk, spektakularne działania i efekt medialny.
W 2020 roku Biuro Literackie zorganizuje po raz dwudziesty piąty festiwal, który zmieniał nazwy, miejsca, ale także polską literaturę. W Legnicy występowali zarówno ówcześni debiutanci: Darek Foks, Marta Podgórnik, Jacek Podsiadło, Roman Honet, Marcin Sendecki, Krzysztof Siwczyk, Andrzej Sosnowski, Marcin Świetlicki, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, jak i wpływający na ich twórczość mistrzowie: Ryszard Krynicki, Krystyna Miłobędzka, Piotr Sommer, Bohdan Zadura. Po przeprowadzce do Wrocławia Fort zamienił się w Port i otworzył na kolejnych debiutantów (takich jak Sławomir Elsner, Łukasz Jarosz, Szymon Słomczyński, Julia Szychowiak) oraz nowych autorów (wśród których byli m.in. Justyna Bargielska, Jacek Dehnel, Joanna Mueller, Filip Zawada). Swoją przystań w Biurze Literackim znalazł Tadeusz Różewicz. Tutaj też wydawano dzieła literackie Tymoteusza Karpowicza i Rafała Wojaczka.
Powrót do Stronia Śląskiego w 2016 roku (gdzie impreza miała swój początek w latach 90.) to jeszcze bardziej otwarta formuła stawiająca na nowe głosy z Polski i Europy. To tutaj została doceniona twórczość Kacpra Bartczaka, Konrada Góry, Roberta Rybickiego, ale także Tomasza Pułki oraz debiutantów – Dawida Mateusza, Agaty Jabłońskiej i Bronki Nowickiej. Swój ostatni w życiu występ miała w Stroniu Kora, z którą spotkanie poprowadziła Olga Tokarczuk. Festiwal poszerzył się o Europejskie Forum Literackie. W krótkim czasie liczącą niespełna sześć tysięcy osób miejscowość odwiedziło ponad trzydziestu literackich agentów, dyrektorów najważniejszych europejskich instytucji i festiwali. Przede wszystkim jednak w tym miejscu zawiązała się literacka wspólnota jako znak nowych czasów, w jakie wkroczyły festiwal oraz towarzysząca mu od ćwierćwiecza publiczność.
Między 10 a 13 września 2020 roku w Stroniu Śląskim i Siennej odbędzie się jubileuszowa, dwudziesta piąta edycja festiwalu. To będzie inne świętowanie niż obchody dwudziestki, która w 2015 roku była nie tylko sumą dwóch dekad imprezy, ale także podsumowaniem współpracy z Wrocławiem oraz z wieloma stałymi autorami Biura. Zamiast podsumowań, typowych dla tego typu wydarzeń, więcej będzie nowych inicjatyw i spoglądania w przyszłość. Uruchomiony zostanie cykl prezentujący Klasyków europejskiej poezji. Poznamy prozaiczki wyróżnione Europejską Nagrodą Literacką. Wśród ośmiu zagranicznych głosów najważniejszym będzie zapewne Charles Bernstein, który w 2019 roku został laureatem Nagrody Bollingena (to prestiżowe wyróżnienie wręczane w Stanach Zjednoczonych co dwa lata za całokształt twórczości; wcześniej otrzymali je m.in.: John Ashbery, E.E. Cummings, Ezra Pound, Wallace Stevens).
W Stacji Literatura nie zabraknie oczywiście pracowni literackich, do których zgłoszenia przyjmowane będą do końca lutego. Rozstrzygniętych zostanie pięć projektów wydawniczych. Swój finał będzie mieć 15. edycja Połowu kierowanego przez Dawida Mateusza. O wydanie pierwszych książek zadba Joanna Mueller, drugich i kolejnych – Kacper Bartczak. Pracownię opowieści dla prozatorskich debiutantów poprowadzi Beata Stasińska, zaś Pracownię badań literackich – Marta Podgórnik. Nie zabraknie także pracowni: krytycznej, przekładowej, otwartej wierszem i prozą. Tym razem jednak – wzorem pracy z tłumaczami podczas poprzedniej Stacji – grup będzie więcej, a jeden prowadzący zaopiekuje się tylko kilkoma osobami. Nowością będą projekty szkoleniowe. Zaplanowane zostały zajęcia: „Menadżer z biblioteki”, „Sprzedawca poezji”, „Książka w sieci”, „Nowe terytoria literatury”. Nie zabraknie oczywiście finału całorocznego pisania „Wierszy i opowiadań doraźnych”.
Wspomniane nowe inicjatywy wydawnicze będą wyznaczać dwunastomiesięczny rytm działań Biura Literackiego. W serii Klasycy europejskiej poezji wydane zostaną m.in. książki Williama Blake’a (przekład: Tadeusz Sławek), Salvadora Espriu (Filip Łobodziński), Miroljuba Todorovicia (Jakub Kornhauser i Kinga Siewior), Otona Župančiča (Katarina Šalamun-Biedrzycka). Nowe prozatorskie głosy z Europy to Nataša Kramberger (jej książkę przełoży Agnieszka Będkowska-Kopczyk) i Réka Mán-Várhegyi (Elżbieta Sobolewska). Ważnymi wydarzeniami będą zapewne: publikacja tekstów Charlesa Bernsteina (tłumaczenie: Kacper Barczak), wydanie opowiadań i esejów Elizabeth Bishop (Andrzej Sosnowski, Marcin Szuster, Juliusz Pielichowski), a także ukazanie się w osiemdziesiątą rocznicę urodzin oraz czterdziestą śmierci książki Johna Lennona (Filip Łobodziński).
Przeszłość będzie mieszać się z przyszłością. Obok premier książek poetyckich (m.in. Adama Kaczanowskiego, Aleksandra Trojanowskiego, Joanny Roszak, Katarzyny Szaulińskiej) i prozatorskich (Bronka Nowicka) w specjalnej serii ukażą się tomy najważniejszych dla festiwalu i Biura Literackiego autorów (Tymoteusza Karpowicza, Krystyny Miłobędzkiej, Marty Podgórnik, Tadeusza Różewicza, Andrzeja Sosnowskiego, Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Rafała Wojaczka, Bohdana Zadury). Nie zabraknie oczywiście kolejnych almanachów z serii „Połów. Poetyckie debiuty 2019” oraz „Wiersze i opowiadania doraźne”. Jubileusz podkreślony zostanie publikacją „Ludzie ze Stacji”, gdzie obok portretów uczestników festiwalu przygotowanych przez Maksymiliana Rigamontiego pojawią się teksty biorących udział w wydarzeniu autorów, krytyków, dziennikarzy oraz czytelników.
Co trzy tygodnie będzie ukazywać się Magazyn Literacki biBLioteka, w którym zostaną przybliżone wspomniane premiery, zaprezentowani laureaci Połowu oraz przedstawione pozostałe projekty wydawnicze realizowane w ramach pracowni Stacji Literatura. Swoją premierę będą mieć filmy z wydarzeń Stacji Literatura 24 oraz pełne zapisy festiwalowych spotkań z lat 2003–2004. Zaprezentowane zostaną także zdjęcia z kolejnych edycji imprezy. Nie zabraknie oczywiście cykli (w tym niedawno uruchomionych, autorstwa Anny Adamowicz, Artura Burszty i Tadeusza Dąbrowskiego, oraz nowych, m.in. Adama Kacznowskiego), jak również towarzyszących Stacji Literatura debat, w tym realizowanej wspólnie z redakcją „Polityki” dyskusji „Co dalej z poezją”, która będzie miała na celu próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim kierunku rozwinie się w kolejnych latach polska liryka i jakie działania rynkowe będą jej towarzyszyć.
Biuro Literackie będzie nadal aktywnie uczestniczyć w międzynarodowych instytucjach literackich – zaangażuje się w rozmaite projekty i weźmie udział w festiwalach czy najważniejszych wydarzeniach. Zadba o przekładowe książki swoich autorów (m.in. o kolejne wydania „Nakarmić kamień” Bronki Nowickiej, tym razem w Belgii, Słowenii i Stanach Zjednoczonych, gdzie ukaże się także tom Roberta Rybickiego). Latem odbędą się tradycyjne już Wakacje z kulturą, które rozszerzają pole działań instytucji na inne gatunki sztuki. Planowane są nowe projekty edukacyjne, w tym: Kurs na sztukę, Szkoła życia oraz realizowany w ramach sieci Bibliotek z poezją cykl całorocznych spotkań i wydarzeń. Te inicjatywy uzależnione są jednak od zdobycia niezbędnych dotacji. Podobnie jak kolejne międzynarodowe imprezy z udziałem autorów wydawnictwa.
Od czasu wyprowadzki wydawnictwa z Wrocławia do Stronia Śląskiego i Kołobrzegu zmienił się sposób zarządzania Biurem Literackim. Dzisiaj wydawnictwo jest tworzone przez zaledwie kilka osób i grupę współpracowników. Podstawą finansowania są skromne zyski ze sprzedaży książek oraz pozyskiwane dotacje. O ile w Legnicy i Wrocławiu fundamentem finansowym były środki z budżetów wspomnianych miast, o tyle teraz organizacja festiwalu, realizowanie planu wydawniczego i publikowanie książek uzależnione są od wielu podmiotów. Tym bardziej cieszy, że po raz kolejny działalność oficyny doceniła Unia Europejska, która przyznała grant na wydanie kilku książek. Wniosek Biura Literackiego był jednym z najlepszych spośród stu pięćdziesięciu (zdobył 91 punktów na 100). Uznanie zyskał nie tyle sam wniosek, ile dorobek wydawnictwa, które od ćwierć wieku współtworzy obieg literacki w Polsce.
