"Being Poland: A New History of Polish Literature and Culture since 1918"
Historia polskiej literatury po angielsku ukazuje się dziś w Kanadzie
Sześćdziesięciu autorów o 100 latach polskiej literatury po 1918 roku - dziś w Toronto odbędzie się premiera książki "Being Poland: A New History of Polish Literature and Culture since 1918", historii polskiej literatury współczesnej.
Publikacja Being Poland: A New History of Polish Literature and Culture since 1918 („Będąc Polską: nowa historia polskiej literatury i kultury po 1918 roku”) ukazuje się nakładem University of Toronto Press. Pomysłodawcami są prof. Tamara Trojanowska, dyrektor Centrum Dramatu, Tańca i Sztuk Teatralnych na tej uczelni, prof. Joanna Niżyńska z wydziału języków słowiańskich Indiana University, prof. Przemysław Czapliński z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz tłumaczka i redaktorka Agnieszka Polakowska.
„Określam pomysł na tę książkę jako transoceaniczny. Spróbowaliśmy połączyć wielorakie dyskursy i różne punkty widzenia, stąd zaproszenie kolegów z Polski, z Ameryki Północnej. Mamy też kilku autorów europejskich spoza Polski” - powiedziała Trojanowska w rozmowie z PAP.
W 1956 roku w USA ukazało się angielskie wydanie wcześniejszej pracy prof. Manfreda Kridla Literatura polska na tle rozwoju kultury, w 1969 roku - historia literatury polskiej napisana przez Czesława Miłosza, a w 1978 roku - angielskie wydanie Dziejów literatury polskiej prof. Juliana Krzyżanowskiego. Jak podkreśliła Trojanowska, były to kompendia adresowane do innego czytelnika i pisane klasycznie.
„Nasza książka jest wyłącznie o ostatnim stuleciu, wyszliśmy z założenia, że współczesność należy już do historii. Ze względu na cykl produkcyjny historia została doprowadzona właściwie do pierwszej dekady XXI wieku” - dodała.
Being Poland... w sposób przekrojowy przedstawia historię literatury i kultury, a jej zadaniem jest opisanie zachodzących w tej dziedzinie długotrwałych procesów. Uwzględniono nie tylko klasyczne gatunki, ale także esej, dzienniki, reportaż i film. Książkę podzielono na cztery części: Transitions (transformacje), Strategies (strategie), Transmissions (transmisje) i Genres and Their Discontents (gatunki i ich przywary).
„Zdecydowaliśmy, by takim długotrwałym przekrojem objąć trzy paradygmaty polskiej kultury: sarmacki, romantyczny i modernistyczny. Te główne paradygmaty prezentujemy angielskojęzycznemu czytelnikowi w dwugłosach. Jest w nich zarówno potwierdzenie ważności danego paradygmatu, jak i drugi głos, który wpisuje ten paradygmat w europejską czy światową kulturę” – powiedziała Trojanowska.
Podkreśliła, że wielość opinii oznacza również stały dialog. „To również dialog świadomościowy. Przecież np. sarmatyzm i romantyzm są w kulturze polskiej bardzo mocno powiązane. Próbujemy zbudować pewien stabilny szkielet, pokazać najbardziej wpływowe postawy i różnice światopoglądowe, które kształtują polską kulturę” - wyjaśniła.
Autorzy odnieśli się również do roli tłumaczy, którzy umieszczają polską literaturę w kontekście zrozumiałym dla anglojęzycznego czytelnika. Jak podkreśliła Trojanowska, tłumaczenie nie jest tylko technicznym przełożeniem z jednego języka na drugi, a tłumacze tworzą w istocie nowy kanon literacki, o którym Bożena Shallcross z University of Chicago pisze jako o „kanonie transatlantyckim”.
Jak dodała Trojanowska, dla anglojęzycznego czytelnika wartością w polskiej literaturze mogą być kwestie mało poruszane w polskiej edukacji, takie jak techniki pisarskie, strategie myślenia czy odniesienia do kultury światowej. „Teoria literatury postrzega czytelnika jako współtwórcę dzieła,
dzięki czemu to dzieło zaczyna odkrywać zupełnie nowe znaczenia” - przypomniała.
Książka odnosi się także do polskiej tradycji wielojęzyczności, stąd np. częściowo łacińskie tytuły dwóch rozdziałów. „Polska literatura jest w rezonansie z całością literatury europejskiej, nie tylko ze względu na tematykę, ale także ze względu na swoją wielojęzyczność” – podkreśliła Trojanowska.
Trojanowska zwróciła także uwagę, że każda kultura ma swoją wyjątkowość, ale różne dyskursy muszą się przenikać w dyskusji. „Tym właśnie literatura się żywi, tak tworzy się bogata siatka referencyjna. Możemy pokazać, że polska literatura i kultura bezustannie odnoszą się to tego, co się dzieje w kulturze światowej” - dodała.
