W ramach serii autorskich podręczników akademickich Pedagogika Nauce i Praktyce Polecamy kolejny wyjątkowy podręcznik akademicki autorstwa prof. Jerzego Nikitorowicza pt."Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości".

Wydanie podręcznika Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości jest pedagogom, a szczególnie pedagogom międzykulturowym, bardzo potrzebne, ponieważ porządkuje aktualne myślenie o problemach związanych z wielo-kulturowością i edukacją międzykulturową. [...]

Autor publikacji […] od początku lat 90. ubiegłego wieku kreuje i systematycznie roz-wija w swojej białostockiej szkole naukowej studia i badania międzykulturowe. Poczynania badawcze i strukturalne Jerzego Nikitorowicza w obszarze etnopedagogiki ukierunkowane są zarówno licznymi teoriami z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, jak i – co wydaje się zjawiskiem nieczęstym w pedagogice – oryginalną własną propozycją teoretyczną, wypra-cowaną w toku wieloletnich badań. Teoria wielozakresowej i wielowymiarowej tożsamości (TWiWT) jest ważną pedagogiczną perspektywą w poszukiwaniu prawidłowości warunkują-cych kształtowanie się poczucia tożsamości w warunkach wielokulturowości oraz całościo-wym i zarazem porównawczym ujęciem procesów i zjawisk zachodzących w środowiskach zróżnicowanych kulturowo.(Z recenzji prof. dr hab. Ewy Ogrodzkiej-Mazur)

Etnopedagogika staje przed ważnym wyzwaniem, którym jest problem wielości jestestwa (wielowymiarowości tożsamości). Dynamika, zmienność i nieprzewidywalność procesu kształtowania się tożsamości wydają się coraz bardziej intrygujące – z jednej strony fascynujące, bardzo złożone i wielowymiarowe w medialnym świecie potopu informacyjnego, z drugiej zaś kłopotliwe, konfliktowe i stresujące wobec konieczności bycia i funkcjonowania w wielu grupach, społecznościach i kulturach jednocześnie, prezentowania lojalności i wielolojalności. Coraz częściej stajemy wobec istotnego wyzwania – jak prowadzić tożsamościowy dialog wewnętrzny i zewnętrzny, aby rozumieć świat i nie zamykać się w nim, korzystać z dorobku innych kultur i jednocześnie wzbogacać siebie i innych?

W niniejszej książce, po określeniu przedmiotu zainteresowań etnopedagogiki, scharakteryzowaniu edukacji i enkulturacji jako głównych kategorii etnopedagogiki, zwróciłem uwagę na wielokulturowość jako stan faktyczny, fakt empiryczny. Pozwoliło mi to przedstawić negatywne skutki prowadzonej polityki wielokulturowości i wskazać na potrzebę kreowania kilku nurtów rozwoju człowieka i jego kultury (nurt kultury i tradycji regionalnych, kultur narodowych, kultury obywatelskiej, ustawicznego dialogu wspierającego kształtowanie się społeczeństw wielokulturowych). W realizacji tych nurtów upatruję najbardziej istotnego wyzwania etnopedagogiki i w tym kontekście prezentuję rozumienie kultury, tradycji, uwypuklając jej aspekt czynnościowy, przedmiotowy i podmiotowy. Następnie omawiam zagadnienie kultury pamięci zbiorowej, lokalnej-zakorzeniającej, problem kultur narodowych, kultury obywatelskiej oraz kultury państw kształtujących społeczeństwa obywatelskie. Zwróciłem także uwagę na kulturę pogranicza i przedstawiłem koncepcję kształtowania się człowieka pogranicza.

W dalszej części publikacji wskazałem na potrzebę uświadomienia wartości wielokulturowej cywilizacji europejskiej i traktowania wielokulturowości nie tylko jako współwystępowania odmiennych kultur, ale przede wszystkim jako zjawiska ideologicznego, tożsamościowego i edukacyjnego. Podkreśliłem, że dotychczasowa polityka w zakresie zarządzania wielokulturowością nie była w stanie zrealizować określonych celów i w efekcie nie zdała egzaminu. Stąd niezbędna jest nowa strategia dialogu kultur – konsekwentnie realizowana i w rezultacie pozwalająca na nabycie kompetencji międzykulturowych. Podjąłem próbę modelowego przedstawienia dialogu ku integracji kultur, dialogu kształtującego indywidualny i grupowy kapitał międzykulturowy.

W końcowej części książki zwróciłem uwagę na proces kształtowania się tożsamości, jednak wcześniej podjąłem problem erozji kapitału ludzkiego. Uważam bowiem, że zagubiono wielowymiarowego, samosterowalnego, twórczego człowieka, a jego najbardziej istotne cechy „uwięziono” lub ukierunkowano na konsumpcjonizm, podczas gdy wewnętrzne „oprogramowanie” i wrażliwość ludzi zostały zmarginalizowane. Charakteryzując zjawisko tożsamości jako zmienne i dynamiczne, kształtujące się w kontekście uwarunkowań społecznych, politycznych i ekonomicznych, przedstawiłem wypracowaną w toku wieloletnich badań teorię wielozakresowej i wielowymiarowej tożsamości (TWiWT).

Wynikają z niej liczne pytania, m.in.:

1.Co uczynić, aby obywatele krajów europejskich czuli się jednocześnie Europejczykami? (Z pewnością czują się tak w sferze konsumpcji, pomocy służb socjalnych, traktując prawa socjalne jako podstawowe prawa człowieka)

2.Czy czują się Europejczykami w sferze dziedzictwa kulturowego, wspólnych wartości, przeżyć i losów?

3.Czy nie należałoby poszerzyć świadomości obywateli o inne sfery życia, aby czuli się bardziej Europejczykami niż Niemcami, Francuzami, Holendrami, Polakami itd.?

Odpowiedź na te i wiele innych pytań będzie związana z analizą zakresów i wymiarów tożsamości; aspektów z zakresu tożsamości grupowej, osobowej i społeczno-kulturowej. Będzie ona wynikać z analizy związków i zależności pomiędzy poszczególnymi wymiarami, tego, w jakim zakresie tworzą one system, jak on się zmienia i pod wpływem czego.