Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z wyjątkową historią utalentowanej bibliotekarki z początku XX w. - Marii Gorzechowskiej i jej ucznia, małego Mirka, który do 2018 r. przechował rękopisy wspaniałych wierszy dla dzieci.

Wyjątkowa publikacja z okazji 100-lecia Niepodległości Polski.

Pierwsze wydanie napisanych w 1945 roku wierszy dla dzieci, a do tego piękne ilustracje Anny Litwinek.

To Tuwim, czy Brzechwa? A może Konopnicka?

Nie, to pierwsze wydanie twórczości niezwykle zasłużonej dla Polskii utalentowanej Marii Gorzechowskiej! Jej wiersze przeleżały w szufladzie ponad 70 lat, a my mamy zaszczyt po raz pierwszy przedstawić je w druku,  w oprawie ręcznie przygotowanych malarskich ilustracji Anny Rudnickiej-Litwinek.

Kilka słów o Autorce

Maria Gorzechowska była wyjątkową kobietą, która kochała książki. Przez całe życie poświęcała dużo czasu na zakładanie bibliotek, wspieranie
czytelnictwa i naukę. Urodziła się 27 listopada 1883 r. w Warszawie, jako córka urzędnika i powstańca z 1863 r. - Henryka Gorzechowskiego i Zofii z domu Tonkiel. Zdobyła wykształcenie z historii, literatury i filozofii na Uniwersytecie Latającym w Warszawie, w Towarzystwie Kursów Naukowych oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracowała jako nauczycielka, prowadziła czytelnię oraz zakładała nielegalne wtedy biblioteczki ruchome dla robotników. Gdy Polska odzyskała niepodległość Maria zaangażowała się w tworzenie jednolitej sieci bibliotek. Została Dyrektorką Towarzystwa Bibliotek Powszechnych w Warszawie. Wprowadziła nowoczesne metody pracy i wysokie standardy dbania o księgozbiór.
Za swoją pracę została doceniona w 1925 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Gdy w 1936 roku przeszła na emeryturę, nadal wspierała biblioteki. Także po wojnie, aż do 1958 roku, kiedy ponownie została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła w Łodzi, w 1961 roku, w wieku 78 lat.

Lubiła uczyć dzieci. Wołały na nią „Bocian”. Pewnie dlatego, że miała długie nogi. Tak zapamiętał ją mały Mirek, którego była nauczycielką. Maria została
wysiedlona 6.10.1944 r. wraz z ocalałymi z powstania mieszkańcami Warszawy. Od 15.10.1944 r. do 30.04.1946 r. mieszkała w Pionkach k. Radomia
u Jadwigi i Kazimierza Kamińskich – dziadków Mirka, i przez ten czas uczyła chłopca i inne dzieci języka polskiego i historii. Na prośbę uczniów pisała dla nich wiersze. To właśnie Mirek, dziś Mirosław Bordziłowski zachował pożółkłe zeszyty rękopisów Marii. W tej książce po raz pierwszy zebrane są opowieści, wiersze i wierszyki, które, tak jak chciała pani Maria, od teraz należą do wszystkich dzieci.

W taki zimny wiatr i słotę
Wyjść nie można mały synku…
Na wierszyki masz ochotę?
Siądźmy razem przy kominku.

                Maria Gorzechowska

O rodzinie Gorzechowskich

Henryk i Zofia Gorzechowscy mieli sześcioro dzieci. Historia zapamiętała trzech synów: generała Jana “Jura” Gorzechowskiego, porucznika Henryka
Gorzechowskiego oraz Józefa Gorzechowskiego, urzędnika MSZ. Jan Jur-Gorzechowski urodził się 21 grudnia 1874 roku w Siedlcach. Z pierwszego związku miał syna Stanisława, który zginął 25 września 1939 roku jako podporucznik rezerwy i dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 28. W latach 1922-1929 pozostawał w drugim związku małżeńskim z Zofią Nałkowską.
Był współorganizatorem i dowódcą akcji uwolnienia 24 kwietnia 1906 roku dziesięciu więźniów politycznych skazanych na karę śmierci z więzienia na Pawiaku. Na kanwie wydarzenia powstał film pt. “Dziesięciu z Pawiaka” z 1931 (reżyseria Ryszard Ordyński). Służył w Policji i Wojsku Polskim. W 1938 roku został awansowany do stopnia generała brygady. Po kampanii wrześniowej internowany w Rumunii, przedostał się na Bliski Wschód, do Palestyny, gdzie za zgodą władz polskich, a na zlecenie władz brytyjskich organizował i kierował szkoleniem służb porządkowych. Po wojnie osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł w 1948 r. generał Jan “Jur” Gorzechowski, źródło: Wikipedia

Henryk Gorzechowski urodził się 7 października 1892 r. w Warszawie. Pracował na Wołyniu jako agronom, a po wybuchu I wojny światowej zgłosił się
do służby w Inguskim Pułku Kaukaskiej Tubylczej Dywizji Konnej. Aresztowany w 1918 przez bolszewików, przebywał w więzieniu w Petersburgu i na
Łubiance w Moskwie. Jeszcze w trakcie uwięzienia ożenił się z Julią Prachnicką, śpiewaczką operową. Po zwolnieniu w 1920 r. i powrocie do niepodległej
Polski, zamieszkał w Warszawie i rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. W 1930 przeszedł w stan spoczynku z uwagi na stan zdrowia, jednak w 1939 r. ochotniczo zgłosił się, wraz z synem Henrykiem Mikołajem, do macierzystego 16 Pułku Ułanów. Oboje zostali aresztowani przez Sowietów i przewiezini do obozu w Kozielsku. Henryk - ojciec zginął w Katyniu. Henryk - syn uniknął losu katyńskiego, został żołnierzem armii Andersa, walczył na froncie zachodnim, a po powrocie do Polski przywiózł także urodzinowy prezent od ojca - wyrzeźbiony w kawałku drewna obraz, przedstawiający Matkę Bożą, znaną teraz jako Matka Boża Katyńska i umieszczony w Kaplicy Katyńskiej w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie.
porucznik Henryk Gorzechowski, źródło: Wikipedia

Zgodnie z zachowanymi danymi z akt osobowych Marii Gorzechowskiej z jej ostatniego miejsca pracy, Biblioteki Uniwerytetu Medycznego w Łodzie, bracia mieli trzy siostry: Marię, Zofię i Helenę. Przywracamy pamięć o siostrach z rodziny Gorzechowskich, w szczególności o utalentowanej literacko Marii.

Historia odkrycia wierszy

To historia jak z powieści.W październiku 2017 r., na spotkaniu autorskim Anny Rudnickiej-Litwinek, promującym jej ostatnie książki dla dzieci pojawiło się eleganckie, starsze małżeństwo. Po spotkaniu poprosili o chwilę rozmowy i wręczyli przepisane na maszynie wiersze.
Anna, matka trójki małych dzieci, spieszyła się do domu, jednak obiecała przyjrzeć się podarowanej poezji. Wieczorem, gdy już maluchy poszły spać, z zachwytem odkryła bajkowy świat twórczości Marii Gorzechowskiej.
Wspólnie ze starszym państwem Elżbietą i Mirosławem Bordziłowskimi rozpoczęli poszukiwania spadkobierców oraz zdjęć i szczegółów z życia dawnej
nauczycielki. Pisali do archiwów, bibliotek, urzędów z prośbami o jakiekolwiek dokumenty. Pierwszy trop miejsca urodzin, zaczerpnięte z Wikipedii Siedlce, okazał się błędny. Przesłane zdjęcia i akta osobowe z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, gdzie Maria współtworzyła po wojnie bibliotekę
potwierdziły rodzinne pochodzenie i ujawniły miejsce urodzenia - Warszawę. Jednocześnie Maria we własnoręcznie spisanym życiorysie wspomniała, że wszystkie jej dokumenty i pamiątki spłonęły w zburzonym domu podczas kampanii wrześniowej 1939 r. W tym czasie Anna odnalazła wnuka Henryka, brata Marii. Pan Henryk wsparł starania o publikację dzieł ciotecznej babci. Po drodze pomogło wiele osób, przesyłając informacje i zachowane zdjęcia. W międzyczasie Anna miesiącami pracuje nad ręcznie malowanymi akwarelami na czerpanych papierach, które posłużą jako ilustracje. I tak, po roku starań, zbiór wierszy niedługo zawita na półki księgarń i dziecięcych pokojów. Karta z rękopisów Marii Gorzechowskiej.

Z recenzji książki:

Wiersze Marii Gorzechowskiej to przykład dobrej, międzywojennej szkoły pisania gatunku bajki, wzorowanej na twórczości Jana Brzechwy czy Juliana
Tuwima. Posłużą kolejnym pokoleniom polskich dzieci i ich rodziców, dołączając do kanonu polskiej literatury dziecięcej.(Dr Adrian Szary, poeta, wykładowca)

O autorce ilustracji

Anna Rudnicka-Litwinek jest malarką, autorką książek i opowiadań oraz wydawczynią. Studiowała plastykę na Uniwersytecie Radomskim, dziennikarstwo
w Wyższej Szkole Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza oraz kulturoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przez wiele lat pracowała w Siłach Powietrznych, gdzie zaraziła się pasją do awiacji. W swoich pracach malarskich i literackich często wykorzystuje motywy lotnicze. Zarządzała Centrum Aktywności Lokalnej w Pionkach, kierowała działem marketingu w korporacji, a obecnie wychowuje trójkę małych dzieci i prowadzi autorskie wydawnictwo Marruda. Najczęściej publikuje pod skróconym nazwiskiem Anna Litwinek.

W dorobku ma powieść dla dorosłych “Czarownica”, wydaną przez SIW Znak w 2016 r. opowiadanie “Manewry Jesienne” w antologii “Powroty.
Radom”, wydane w 2017 r. Serię książek dla dzieci “Przygody Robaka Lolka”, wydane w 2017 r. Anna Rudnicka-Litwinek, źródło: archiwum prywatne
ilustracja