Znamy laureatki Nagrody im. Wisławy Szymborskiej za rok 2019 i 2020

Na uroczystej gali 10 lipca 2021 r. w Pałacu Potockich w Krakowie podczas Festiwalu Miłosza ogłoszono laureatki Nagrody im. Wisławy Szymborskiej za rok 2019 i 2020. Anna Adamowicz i Genowefa Jakubowska-Fijałkowska otrzymają po 50 tys. złotych oraz statuetkę; pozostali nominowani dostaną po 4 000 złotych.

Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej za rok 2019 otrzymała Anna Adamowicz za tom Animalia wydany przez Biuro Literackie.

Więź ze światem zwierzęcym jest tak mocna, że los współbratymców, krzywdzonych i zabijanych, przenosi się w obszar doświadczeń wewnętrznych. Tak działa solidarność gatunków oraz – współczucie. Schować w sobie ofiary eksperymentów podsycanych potrzebą zabijania – to podjąć próbę ocalenia. Jakość wysłowienia, oryginalność artystycznych ujęć, w których signum osobistego zaangażowania stowarzysza się z dystansującą ironią, a także i może przede wszystkim zespół humanistycznych przesłań pozwala myśleć o tym zbiorze jako niezwykłym i wybitnym osiągnięciu poetyckim. - Z laudacji prof. Wojciecha Ligęzy, przewodniczącego kapituły Nagrody za rok 2019.

Anna Adamowicz

Urodzona w 1993 roku w Lubinie. Pracuje jako diagnosta laboratoryjny. Jej wiersze były tłumaczone na języki angielski, rosyjski, czeski i słoweński. Nominowana do nagrody głównej w XIX Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim im. Jacka Bierezina, Nagrody Literackiej Gdynia 2017 oraz nagrody kulturalnej „Gazety Wyborczej” 2020. Publikowała między innymi na stronie Fundacji im. Tymoteusza Karpowicza, stronie internetowej „Odry”, w „Inter-”, „Toposie” i „Arteriach”. Mieszka i pracuje we Wrocławiu.

Animalia

Anna Adamowicz nie ma najlepszego zdania o gatunku ludzkim, który bezmyślnie niszczy własną planetę, kolonizuje kosmos, krzywdzi inne istoty i dławi się własnym konsumpcjonizmem. Jej tom nie jest jednak pompatyczną i łatwą deklaracją: „Oskarżam!”, ale drobiazgową, rozpisaną na wiersze analizą procesów biologicznych, ekologicznych, społecznych i kulturowych, które mogą skazać ludzkość i świat na zagładę, ale mogą też stać się dla nas ocaleniem. „Poezja mnie zbawi” – głosi bliskie Adamowicz hasło, a jej własna twórczość potwierdza, że jest na to duża szansa.

surowiec

ocalić cię w wierszu, żółwiu

łykający plastikowy worek zamiast meduzy,

ułożyć w tych koleinach jak w kołysce, trumnie,

tylko tyle mogę zrobić, wybacz, nie przywiodę

ci ławicy chełbi trzepoczących jak serca,

nie nauczę odróżniać polimeru od mezoglei,

nie zrezygnuję z jednorazowego sprzętu medycznego,

nie rozłożę Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmierci,

nie zaoram ludzkości na wszystkich kontynentach,

bo kto wtedy ocaliłby cię w wierszu, żółwiu, bracie

Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej za rok 2020 otrzymała Genowefa Jakubowska-Fijałkowska za tom Rośliny mięsożerne wydany przez Instytut Mikołowski.

Rozpoznawalny autorski sznyt, ostra siła rażenia tej poezji oraz bezpardonowa prostota, której nie należy mylić z powierzchownością, docierają do odbiorcy niczym miotacz ognia. Po lekturze takich wierszy, trzeba na nowo przymierzyć się do refleksji nad światem własnym i cudzym, zweryfikować poczucie wspólnoty i poczucie osobności. To poezja, która każe nam konfrontować wygodne à priori doświadczalnej kategorii „siebie” i tego, co wydaje się pozostawać poza poetyckim „ja”.- Z laudacji prof. Dorota Walczak-Delanois,przewodniczącej kapituły Nagrody za rok 2020.

Genowefa Fijałkowska-Jakubowska

Urodzona w 1946 roku w Mikołowie. Wydała tomy wierszy: Dożywocie (1994), Pan Bóg wyjechał na Florydę (1997), Pochylenie (2002), Czuły nóż (2006), Ostateczny smak truskawek (2009), Performance (2011), ze mnie robaka i z robaka wiersze/ of me a worm and the worm verses (2012) oraz Paraliż przysenny (2016), a także wybory: polski i wtedy minie twoja gorączka (2010), czeski Něžný nůž (2011) i niemiecki Posie sitzt nicht in der Sonne (2012). Publikowała również w antologiach: Anthologia #2 (2010), Moj poljski pesnički XX vek (2012), Przewodnik po zaminowanym terenie (2016), Zawrót głowy (2018), Znowu pragnę ciemnej miłości (2018) oraz Antologia Babińca Literackiego 2016 - 2019 (2020).

Dwukrotna stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nominowana do literackich nagród: Śląski Wawrzyn Literacki (2012) i Nike (2017).

Rośliny mięsożerne

5:40, już nie noc, a jeszcze nie brzask. Al Pacino właśnie kładzie się do snu, na szybie siadają biedronki, Andrzej przytula kota (kot wtula się w Andrzeja), Anielce nie rosną paznokcie, zaś Genowefa pali milicyjnego papierosa, po czym na widok mężczyzny, który sika pod mirabelką, a później wali konia, zdejmuje flanelową koszulę nocną, odsłaniając blizny po esperalu.

W jej świecie ludzie wciąż żyją, nawet jeżeli umarli; ludzie ze świata, który opisuje, nie są ani dobrzy, ani źli; ten świat to zarówno kostnica, jak i słoneczna Kuba; w nim Jezus obraca się w łóżku na drugi bok; ten świat jest jak krew (0 RH minus) - na udach - prawdziwy.
A od Mokrego nieustannie nadciągają czarne chmury. - Bogdan Prejs

Bezsenność i tango z Al Pacino

noc pełnia

dzień prawie zorza poranna

ciągle nie mogę spać

wszystko za jasne za gorące

skóra płonie

piec gazowy podpala mi wilczy włos

na prawej skroni

rzęsy mi płoną brwi

Al Pacino prowadzi

do skrzydłokwiatu

jest jak embrion we mnie

Wyboru dokonała kapituła w składzie: Andrej Chadanowicz (Białoruś), Xavier Farré (Hiszpania), Wojciech Ligęza (Polska), Antonia Lloyd-Jones (Wielka Brytania), Karol Maliszewski (Polska), Alina Świeściak (Polska), Dorota Walczak-Delanois (Polska, Belgia).

O tomach wyróżnionych Nagrodą im. Wisławy Szymborskiej za rok 2019 i 2020

Ze względu na pandemię zeszłoroczna edycja Nagrody została zawieszona, a środki na nią przeznaczone trafiły do pisarzy i pisarek, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji materialnej. Tegoroczna edycja konkursu miała charakter podwójny: wzięto bowiem pod uwagę książki poetyckie wydane w 2019 i 2020 roku i przyznano dwie nagrody główne.

Najlepszą książką poetycką roku 2019 zdaniem kapituły Nagrody im. Wisławy Szymborskiej są Animalia Anny Adamowicz. Autorka – z zawodu diagnosta laboratoryjny – przygląda się ciału (nie tylko ludzkiemu), wnika pod powierzchnię, łącząc – wydawałoby się – odległe języki nauki i poezji. Doskonale posługuje się tekstami tradycji literackiej, wprowadzając je w nowe konteksty: antropocenu, ekokrytyki czy biopoetyki.

Rośliny mięsożerne Genowefy Jakubowskiej-Fijałkowskiej uznane zostały za najlepszą książkę poetycką roku 2020. Jest to tom bezkompromisowy i przekraczający granice: (auto)cenzury, własnej cielesności, prywatności, tabu wieku i płci. Genowefa Jakubowska-Fijałkowska pisze o śmierci czy chorobie w sposób buntowniczy. Tom skupia się w dużej mierze na sprawach prywatnych, ale nie ulega wątpliwości, że jest to wyraźny i zdecydowany głos sprzeciwu wobec tego, co publiczne i polityczne; głos przeciw niesprawiedliwości.

Joanna Bociąg

sekretarz Nagrody im. Wisławy Szymborskiej

Szczegółowe informacje o Nagrodzie na stronie: nagrodaszymborskiej.pl

Organizator: Fundacja Wisławy Szymborskiej

Dofinansowanie: Miasto Kraków

Partner strategiczny: ERGO Hestia

Współfundator Nagrody: BNP Paribas

Partnerzy: Krakowskie Biuro Festiwalowe, Kraków Miasto Literatury UNESCO, Miłosz Festival, Fundacja Miasto Literatury, Mercedes Benz Zasada Automotive, Kaizen Media, Precision Machine Parts Poland, Tenczyńska Okovita, Likus Hotele i Restauracje – Restauracja Pod Różą.

Patroni medialni: Wirtualna Polska, „Gazeta Wyborcza", „Książki. Magazyn do czytania”, „Magazyn Wizje”, Wyliczanka, Raport z Literatury.