Recenzja

1941, Rok, w którym Niemcy przegrały wojnę

Tysiąc dziewięćset czterdziesty pierwszy, drugi rok wojny, w którym niemiecka strategia „Blitzkriegu” święci triumfy i urzeczywistnia plany Hitlera „odbudowywania potęgi niemieckiej rzeszy”. To także rok w którym to Franklin Delano Roosevelt przemawiając w Kongresie zdefiniował „4 wolności” mające stanowić podstawę ładu światowego, do którego będą dążyć Stany Zjednoczone: wolność słowa, wolność wyznania, wolność od biedy i wolność od strachu.

 

Dwunastego generał Edwin Rommel wylądował w Afryce Północnej. Co oznaczało rozszerzenie teatru wojennego, a reakcją było jedenastego marca uchwalenie Lend Lease Act w sprawie pomocy dla krajów istotnych z punktu widzenia obrony USA

Andrew Nagorski nie bez racji zajął się analizą tego newralgicznego z punktu widzenia polityki globalnej, a także rozszerzenia teatru wojny o Jugosławię, Grecję i Afrykę. Ale już siódmego lipca amerykańskie wojska wylądowały w Islandii celem zapobieżenia niemieckiej inwazji. Ale Nagorski nie skupia się na tych spektakularnych wydarzeniach, lecz pokazuje nam, a wierzcie mi, że nie jest to łatwe z punktu widzenia historyka czy dziennikarza, kulisy stosunków wzajemnych między Wielką Brytanią, a Stanami Zjednoczonymi. Trzeba wielkiej uwagi i precyzji, aby z setek ówczesnych doniesień, kronik dyplomatycznych, stenogramów rozmów zbudować ciekawą, spójną narrację, i umiejętnie na tej bazie zbudować wiedzę użyteczną dla nas samych.

Przeczytałem uważnie recenzje i uwagi czytelników zamieszczone w internecie. Przeważają zdania, iż jest to książka dla początkujących – uczniów, studentów, którzy dopiero zaczynają swoją fascynację historią II wojny światowej, że skupia się zbytnio na relacjach między Churchillem i Rooseveltem, a zbyt mało uwagi poświęca teatrowi działań na Wschodzie. Ale pamiętajmy, iż jeszcze w tym tysiąc dziewięćset czterdziestym pierwszym relacje między Niemcami a stalinowską Rosją są bardzo dobre. Dziesiątego stycznia w Berlinie i Moskwie podpisano układy sowiecko-niemieckie o granicach we wschodniej Europie i wymianie handlowej. W zamian za artykuły przemysłowe Niemcy miały otrzymywać żywność i surowce. Niemcy będą czerpać korzyści z tej umowy do momentu swojego ataku na Związek Radziecki. Po drugie wiadomym było, iż po kampanii bałkańskiej i greckiej ,jedynym państwem walczącym z hitlerowskimi Niemcami jest Wielka Brytania, Związek Radziecki dołączy do aliantów i podpisze Kartę Atlantycką dopiero po ataku Niemiec we wrześniu czterdziestego pierwszego roku. Mając to wszystko na uwadze wiadomym staje się dlaczego dla Nagorskiego ukazanie precyzyjnie tego co działo się na linii Londyn Waszyngton było priorytetowe.
Pamiętajmy, iż do tej pory Wielka Brytania była uznawana za światowe mocarstwo. Opanowała handel światowy oraz szlaki, posiadała największą flotę handlową i wojenną na świecie. Churchill jako polityk z długoletnim stażem zdawał sobie sprawę, że wciągnięcie Stanów Zjednoczonych oznacza zdegradowanie Wielkiej Brytanii do „drugiej ligi”. Za pomoc trzeba będzie zapłacić, a tutaj nie ma żadnych sentymentów.

Nagorski w bardzo dokładny, systematyczny sposób odsłania przed nami kulisy rozmów tych dwóch najbardziej poważanych mężów polityki światowej dla zmiany sytuacji na frontach drugiej vwojny światowej. Rosja dopiero wchodzi na scenę polityczną świata, do tej pory miała status sojusznika faszystowskich Niemiec.

 Czy naprawdę książka Nagorskiego nie zawiera interesujących dla nas faktów i informacji? Wydaje mi się, że mocne zwrócenie uwagi autora „Najważniejszej bitwy” na sprawę zagłady Żydów, który to plan, pomimo skupienia się Hitlera na sprawach czysto wojskowych, był systematycznie realizowany przez nazistowski aparat zagłady. A właściwie w miarę podboju całej prawie Europy rozszerzany na inne kraje.

II wojna światowa całkowicie przewartościowała stosunek sił na świecie. Stalin wszedł do rozgrywki o powojenny kształt świata na równi z Ameryką, a właściwie to nadał temu piętno własnej polityki w stosunku do Europy, szczególnie do jej części środkowo-wschodniej. Chory Roosevelt i w wielu aspektach spolegliwy Churchill nie byli w stanie zatrzymać ekspansyjnych planów wodza światowej rewolucji. W tym wypadku czterdziesty pierwszy na długo utrwalił to, co stało się później w Jałcie i Poczdamie.

Alianci wygrali wojnę, ale cena jaką musieli za to zapłacić, mimo, iż dodatkowo wpompowali w radziecką Rosję miliardy wszelkiego rodzaju towarów, sprzętu potrzebnego do wygrania wojny, zaważyła na losach narodów Europy Środkowo-Wschodniej i na powojennym kształcie Europy. I to jest najważniejsza konstatacja jaką uświadamiamy sobie po przeczytaniu pracy Andrew Nagorskiego „1941.Rok, w którym Niemcy przegrały wojnę".