Recenzja

Cywilizacja komunizmu

Leonard Tyrmand stworzył interesujace dzieło. "Cywilizacja komunizmu" to, cytuając słowa autora - pamflet na komunizm – to jego własne autorskie przedstawienie tego zbrodniczego ustroju. I to przedstawienie od strony szerzej nieznanej.

Pierwsza wersja książki, "The Rosa Luxemburg Contraceptive Cooperative. A Primer on Communist Civilization", miała swoją premierę w 1972 roku, w Nowym Jorku, gdy o niektórych, najbardziej życiowych elementach egzystencji w kraju ogarniętym tą ideologią nie było wiadomo nic na Zachodzie – niszę tę wypełnił właśnie Tyrmand. Dzisiaj. Czterdzieści pięc lat później, wielu ludzi nawet w Polsce niewiele wie o komuniźmie. Nowe wydanie tej książki to idealny moment na zgłębienie tematu.

Całość została podzielona na rozdziały opowiadające o konkretnych elementach życia, ubierając przy tym maskę paraporadnika. Czytelnik dowiaduje się "Jak być dzieckiem", "Jak chodzić do szkoły", "Jak kochać", przechodząc przez kolejne etapy nauki przetrwania w komunistycznej rzeczywistości. Rozdziały poparto także sytuacjami prawdziwymi, czy też myślowymi emanacjami autora – nie sposób nie roześmiać się w duchu czytajac o dylematach moralnych przeciętnego człowieka próbującego kupić szynkę, do czasu, gdy przypomnimy sobie, że wcale nie tak dawno temu nie była to wcale fikcja. Nie brakuje tu porównań sytuacji komunistycznych z zachodnimi, ich rozwiązań, pomysłów czy filozofii. Książkę tę przeznaczono dla rynku zachodniego, stąd też i te zabiegi – są one próbą pokazania ówczesnemu społeczeństwu, jaki naprawdę był komunizm – bez różowych okularów, zakłamania, pewnego rodzaju gloryfikacji, z jakimi Zachód spoglądał w stronę Żelaznej Kurtyny.

Język jakim napisana została książka to jej zdecydowanie największa zaleta. Komunizm został tutaj spersonifikowany, czasami wydając się żywym stworzeniem, pasożytem, czy też wirusem. Choć zdania wielokrotnie złożone potrafią zgubić, przez co czasem czytelnik zmuszony może zostać do przeczytania danych fragmentów wielokrotnie, czytanie ich sprawia dziwna satysfakcję obcowania z wysokiej jakości polszczyzną. Całość podszyta jest ogromnymi pokładami ironii oraz sarkazmu, gdy autor wymienia i kpi z różnyc absurdów. To również wpływa bardzo pozytywnie na odbiór, mimo, iż autor juz we wstępie podkreśla przejaskrawienia, i to, że sytuacje przedstawione w dziele wydarzały się naprawdę. Zaprezentowanie ich w suchym, naukowym stylu, niczym podręcznik do historii, jak zresztą wygląda znaczna część publikacji o tym fragmencie historii, zabiłoby książkę – szczęśliwie, autor doskonale o tym wiedział.

Jak napisał sam Tyrmand, książka została napisana "dla ludzi demokratycznego zachodu". Jednak w czasach, gdy komunizm wydaje się już tylko złym snem, a młodym Polakom trudno uwierzyć w sklepy wypełnione jedynie octem, Cywilizacja komunizmu przypomina o absurdalnej rzeczywistości Polski Ludowej w niezwykle przyjemnym, atrakcyjnym w odbiorze stylu. Warto, by przeczytał ją każdy człowiek zainteresowany życiem za poprzedniego ustroju – dzięki niezwykle inteligentnemu językowi i pokładom ironii, wciąga ona jak dobra powieść, jednocześnie pokazując tamten świat od strony zwykłego człowieka.