Recenzja

Czysta anarchia

Jestem wychowany na klasyce komedii i jako nieślubnemu synowi Monthy Pythona humor Woody Allena, ten słowny i sytuacyjny doskonale mi pasuje. Powiem więcej, uważam, że jego komedie "Bierz forsę i w nogi","Bananowy czubek","Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać", "Śpioch" czy "Miłość i śmierć" należą do najlepszych hollywoodzkich filmów w swoim gatunku.

Poznański Dom Wydawniczy REBIS opublikował trzy jego książki: zbiór sztuk pt. "Allen na scenie", czterdzieści sześć błyskotliwych, skrzących się ostrym jak brzytwa i wywołującym salwy śmiechu humorem tekstów Woody'ego Allena zatytułowanych "Obrona szaleństwa" i zbiór krótkich opowiadań  pt. "Czysta anarchia". Wszystkie te pozycje pokazują jedynie cząstkę możliwości literackich Allena, a stu osiemdziesięciu czterostronicowy zbiór opowiadań zainspirowanych anonsami prasowymi to tak naprawdę wprawki i wariacje literackie na ich temat. Jak wiadomo Amerykanie wymyślili popkulturę i doprowadzili ją do własnej karykatury. Allen idzie tym tropem szydząc nie tyle z amerykańskiego snu, ale tej mcdonaldowskiej rzeczywistości, tego big przekładańca, którym można się zapchać, ale nie nasycić. Z tym samym mamy u Woody'ego.

Jego opowiadania zawierają wszystko co powinny zawierać dobre teksty; fabułę, język, obrazowanie, wplecione w to anegdoty, dygresje, ale większość z nich jest rozpoznawalna tylko i wyłącznie dla rdzennych Amerykanów. No bo co statystycznemu Polakowi mówi zdanie w opowiadaniu „Mylić się – ludzkie, wzlatywać – boskie”, ,..podobny jak dwie krople do Billa Parcellsa lub w tym samym tekście „...wynurzyłem się z Hammacher Schlemmer”? Praktycznie nic. Trzeba dopiero posiadać w sobie analityczny zmysł rozszyfrowywania tego typu dygresji za każdym razem otwierając Google. Ale zapewniam, bo próbowałem takim sposobem zgłębić jego cyniczną grę z czytelnikiem. Każdy z tych tekstów odsłania brutalną prawdę o nas samych, goniących za jakimś nieosiągalnym fantomem spełnienia, przy okazji wywołując prawdziwe tsunami dziwnych, bo często prowokowanych wydarzeń. Nie wiem czy te opowiadania są surrealistyczne czy bardziej piurnonsensowne?  Jedno jest pewne Allenowi nie brakuje wyobraźni krytycznej, ba może karykaturalnej, w której jak pod mikroskopem poddaje oglądowi naszą ludzką czy nieludzką naturę.

Kpi, szydzi, ironizuje,ale robi to w taki sposób, iż nie potrafimy się obrazić odkładając książkę z miną domowego psychoanalityka i opinią, że my to wiemy od dawna, a w ogóle to gościu się pewnie myli, bo Lipszyc był przed Shmeikelem i Synami, a Bandersnatch i Bushelman bije na głowę Hugo Bossa. Ale najlepszymi tekstami Allena w tym zbiorze są opowiadania, których fabuła kręci się wokół znanych mu z racji swojej profesji twórczej perypetii związanych z kręceniem filmu (Wymarsz na Parnas), scenopisaniiem (Pióro poszukiwane), czy rozmowa z agentem artystycznym Pontusem Perry'm(Okup pachnący szafranem).

Jest to objętościowa dobra próba jego pisarskiej twórczości, ale część miłośników twórczości Allena może być zawiedziona, tym, że nie spotka po drodze literackich fajerwerków ani zaskakujących point. Układ tomu powoduje, iż Woody dawkuje nam swoją literacką inwencję z aptekarską dokładnością i to głównie z myślą o naszym zdrowiu, bo jak wiecie łatwo wpaść w histeryczny czy frenetyczny zaśmiech, a wtedy mogą nam umknąć ważne detale bez których te mini opowiadanka Allena byłby tylko jeszcze jednymi z tysięcy literackich wprawek.

Pomimo to warto posiadać w swoim księgozbiorze każdy z tych trzech tomów, bowiem, Allen jak każdy wszechstronnie utalentowany twórca ma wiele twarzy i wiele masek, ale jedno jest pewne, jak sam to powiedział w którymś z wywiadów: „Dla mnie najważniejszym jest to by bawić ludzi”. I to mimo wielu dygresji, które wplątuje w swoje fabuły rodem z amerykańskich stad-upów. Sam w końcu od tego zaczynał.