Recenzja

Era wilka

Wychowany na klasycznej hollywodzkiej produkcji pt. „Długie łodzie wikingów” z 1964 roku wyobrażałem ich sobie jako żądny krwi lud z Północy, utrzymujący się z napadów czyli wikingowania, który wierzy w krwawą mitologię z Thorem i Odynem na czele. Mimo wszystko moim czasom patronowali Indianie z Winnetou i Old Surehandem na czele.

W ślad za fascynacją epoką dinozaurów przyszła moda na książki i filmy poświęcone Wikingom. W necie znaleźć można wiele list filmowych i książkowych bestsellerów z Wikingami w tytule. Począwszy od „Trzynastego wojownika” z 1999 roku,”Valhalla. Mroczny wojownik” z 2009, a skończywszy na „ Wikingu” z 2016 roku. W ślad za tym wydawcy wypuścili na rynek kilkanaście tytułów; od „Krótkiej historii Wikingów’, „Mitologii Wikingów”, po „Furię ludzi Północy”, czy trylogię komiksową pt. „Żegnaj, Odynie”, japońskiego pisarza Yoshioki Chihiro.

Szczególnie na tym tle wyróżnia się praca Tore Skeie. Autor bowiem opiera swoje dzieje „Ery wilka” nie tylko na najnowszych badaniach, lecz na źródłach literackich – sagach, fragmentach pieśni, których autorami byli znani skaldowie – ówcześni poeci. Ci najbardziej wzięci mieli bardzo wysoki statut na dworze możnowładców wikińskich; uchodzili wręcz zgodnie z zachodnimi standardami, za ich nadwornych poetów. Obdarowani złotem, srebrem, ozdobnymi mieczami, przenosili do historii, sławę i dzieje władców, którym służyli.

Opisywany tu wiek XI i XII, to okres kształtowania się zalążków przyszłych państw Anglii, Danii, Norwegii. Głównymi bohaterami książki są: Knut (Kanut),a Olaf II Haraldsson, król Norwegii i przyszły święty i król Anglików Ethelred II. To im poświęcił Skeie najważniejsze rozdziały swojej monografii. To ich zmagania, a szczególnie pogmatwane losy Erhwerleda, znanego pod przydomkami jako „Niegotowy” lub „Bezradny”, był królem Anglii od 978 do 1016 roku (z przerwą na wygnanie w latach 1013-1014). Przydomek wynikał z braku zdecydowania, który objawiał się w polityce płacenia okupu Wikingom (tzw. "danegeld") zamiast aktywnej walki, co umożliwiło Duńczykom podbicie Anglii.

Skeie tak naprawdę napisał dzieje polityczne Wikingów. Dzięki bowiem zdobyciu bajecznych bogactw przez duńskiego króla Knuta Sveinssona i norweskiego króla Olafa Haraldssona zwanego „Świętym”, któremu poświęcono kościoły w Anglii, Fryzji, Nowogrodzie i dalekim Konstantynopolu, pozwoliło obu zrealizować część swoich planów zdobycia władzy nad Anglią, Norwegią i Danią. Jak zagłębimy się w jego historie okaże się, że ze „Świętym” nie miał nic wspólnego.

Zrabowane mienie złupionych przez nich mieszkańców Anglii, Irlandii i Francji, a także dalekiej Andaluzji służyło im jako fundament do sięgnięcia po władzę i liczne sojusze. Te okupione srebrem nie były trwałe, ale przynosiły krótkotrwałe efekty w postaci realizacji bieżących planów. Nadania ziemskie, tytuły, landmanna, jerla, zdały się na nic w obliczu militarnej i finansowej przewagi Knuta. Autor „Ery wilka” pokazuje uniwersalne mechanizmy i motywy nimi rządzące. Strategie oparte o kruche sojusze, obracały się przeciwko ich kreatorom.
Skeie w oparciu o tabele osób występujących w poszczególnych rozdziałach i chronologię zamieszczoną na końcu książki porządkuje fakty historyczne. Dzięki umiejętności opowiadania stara się zachować równowagę między opisami bitew, a bohaterskimi czynami, tu opis łupieżczego rejsu wzdłuż wybrzeży Francji, do Doliny Loary, potem do wybrzeży Hiszpanii, docierając aż do Kadyksu.

Zanim okrzyknięto go „Świętym” wprowadza sukcesywnie wiarę w „białego Chrystusa”, nie rezygnując z wikińskich zwyczajów opartych na strachu, okrucieństwie, łamaniu przyrzeczeń, co poddaje w wątpliwość jego „świętość”. Jego klęska tylko to potwierdza. Kiedy skończyły się pieniądze, srebro opuścili go wierni sojusznicy i towarzysze. Zginął w bitwie pod Trøndelag w Norwegii, od cisów trzech możnych: Kalva Arnessona, Torego Hunda i Torsteina Knarresmeda.