Recenzja

Malarstwo w Muzeach Watykańskich

Wydawnictwo Jedność ma już w swoim dorobku kilka monumentalnych wydawnictw z serii Edizioni Musei Vaticani. Recenzowałem już albumy poświęcone Muzeom Watykańskim, „Kaplicy Sykstyńskiej, twórczości „Rafaela” czy „Watykan. Sztuka, architektura i ceremoniał”. Większość tych albumów opracował były dyrektor muzeów papieskich Antonio Paolucci. Jego autorskie podejście i wytrawne oko pozwala nam na poznanie największych i najważniejszych dzieł artystów, których arcydzieła jak w wypadku Giotta, Pietra Perugina, Guercina, Domenichia, Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela, Fra Angelico, Tycjana, Pinturicchia, Veronese, Giorgione, Caravaggia i wielu innych, sycą nasze ciała niezwykłym nieśmiertelnym duchowym pokarmem.

 

Dostępne były wcześniej tylko wybrańcom, donatorom, dostojnikom Kościoła, Watykańskim prominentom. Teraz w czasach, gdy technika reprograficzna i typograficzna pozwala nam przybliżyć oryginały w doskonałych barwach, pokazać detale, powiększyć fragmenty twarzy, sylwetek, scen rodzajowych, krajobrazów, wszystko w doskonałej rozdzielczości, wchodzimy do ich środka jak do świątyni sztuki, by obcować z całym bogactwem symboli, ukrytych znaczeń i ponadczasowego przekazu jaki ujawniają przed nami geniusze malarskiej sztuki.
Paolucci oprowadza nas po poszczególnych działach Muzeów Watykańskich z dużą maestrią i pewnością siebie przez którą przemawiają lata doświadczeń, osobistych relacji z arcydziełami, obcowanie z dziedzictwem genialnych artystów, których wydały tamte czasy.

I tak zaczynamy swoją czytelniczą wędrówkę od Pinakoteki, galerię wyodrębnioną z kompleksu muzeów watykańskich, która jest podstawową trasą zwiedzania jej zbiorów, ale w aktualnym układzie kończy ją, a zarazem zmusza widzów do bardzo dokładnego oglądu, gdyż ten nietypowy neorenesansowy budynek wzbogacony został o różne nisze, pełne posągów, ozdobnych majolik w stylu późnej secesji. Budynek zaprojektowany przez Luicę Beltramiego połączono portykiem z Atrium Czterech Bram i wkomponowano w całość kompleksu Muzeów Watykańskich. Zgromadzone tu arcydzieła rozmieszczono wokół dwóch punktów: salonu oktagonalnego, panteonu wielkiego malarstwa, mieszczącego dzieła wielkich mistrzów włoskiego i europejskiego seicenta. Tu możemy podziwiać obrazy Caravaggia, Reniego, Pousina, Valentina, Guercina, Domenichina, Sacchiego, oraz Wielkiej Sali poświęconej Rafaelowi z jego Przemnienieniem, Madonną z Foligno, Ołtarzem Oddich czy serią arrasów.

Pinakoteka posiada układ o charakterze chronologiczo- dydaktycznym wzorowanym na florenckiej Galerii Uffizich. Artyści rozmieszczeni są wedłyg autorów i szkół w porządku czasowym, od XIII do XIX wieku. Stąd Pinakotekę nazywa się „podręcznikiem historii sztuki”. Trasę zwiedzania stanowią dwa centralne punkty ekspozycji. Jest to sala VIII, gdzie pomieszczono dzieła Rafaela, z jego słynnym,i nastawami ołtarzowymi i arrasami i sala XII, którą zaprojektowano jako centralną i ośmioboczną, gdzie wyeksponowano wielkie dzieła siedemnastowiecznego malarstwa. Ostatnią z sal poświęcono ikonom. Sto pięćdziesiąt eksponatów stanowi o kanonach estetycznych wschodniego chrześcijaństwa wyrażając przy tym uniwersalizm chrześcijaństwa.

Wykład Paolucciego jest o wiele bardziej szczegółowy, przyszło mi tylko oddać atmosferę towarzyszącą wielkopomnym dziełom takich artystów jak Leonardo, Michał Anioł, Giotto, Fra Angelico, Giorgione, Rafael, Caravaggio, ale pamiętajmy, że są tam też niesamowite perły sztuki malarskiej mniej znanych artystów, takich jak Allegretto Nuzi, którego Madonna na trponie między św., Michałem i św. Urszulą przypomina swoim charakterem bizantyjskie tryptyki. Matka Boża Pokorna Francescuccio Ghisi wydaje się być pod wpływem szkołuy Giotta.
Te i podobne odkrycia jeśli choć posiadamy w sobie odrobinę wrazliwości i wiedzy pozwolą nam na własne osobiste zwiedzanie zbiorów Pinakoteki, takie jak Narodzenie Mariotto di Nardo, które przykuwa naszą uwagę znakomitą kompozycją i rozplanowaniem swojego płótna, chociaż jak pisze Paolucci należy ono do wczesnego okresu jego twórczości. Genialny w swoim wyrazie jest obraz Masolino da Panicale Zaśnięcie Maryi Panny. Pokazany jest w całośc i na rozkładówce, co jeszcze bardziej unaocznia nam mistrzostwo jego twórcy, tak jeśli chodzi o kompozycję, jak i kolorystkę i rozplanowanie postaci. Przypomina pierwszych chrześcijan, surowe i zarazem mocno kontemplacyjne.

Takich chwil będziemy doświadczali tu więcej, gdyż Muzea Watykańskie gromadzą największe arcydzieła światowego malarstwa, pieczołowicie zbieranego i kolekcjonowanego przez
możnych ówczesnego Kościoła, papieży, kardynałów, biskupów, zgromadzenia zakonne, a także donatorów, którzy ofiarowali je Watykanowi.
Na stronie 122 przykuło moją uwagę Opłakiwanie umarłego Chrystusa Belliniego, a szczególnie zbliżenie twarzy adorujących zmarłego, zapowiada to malarstwo Caravaggia, a po tym prawdziwa uczta Święty Hieronim Leonardo da Vinci. Losy tego obrazu odzwierciedlają myśl, iż często genialnymi obrazami rządzi przyziemne przeznaczenie. Wspomnę tu tylko, iż przechodzi z rąk do rąk i sprzedany do lombardu w 1856 roku, skąd nabył go Watykan. I tak to nieziemskie dzieło cudem ocalało stanowiąc jedno z ważniejszych arcydzieł wystawianych w Pinakotece.

Zapraszam do zwiedzania tej niesamowitej publikacji albumowej, gdyż w tych trudnych czasach nie ruszając się z domu możemy wejść w świat malarstwa będącego w zbiorach Muzeów Wartykańskich, a przecież po Pinakotece przed nami jeszcze Kaplica Mikołaja V, Apartament Borgiów, Stanze Rafaela, Galeria Map Geograficznych, Apartament św. Piusa V z Salą Sobieskiego.

 

Zwiedzamy te galerie malarstwa za darmo, nie licząc ceny zakupu książki, ale za to możemy wracać na naszą rasę muzealnej wędrówki, kiedy tylko przyjdzie nam na to ochota...zachęcam!