Recenzja

Medyceusze. Tajemnica Montefeltra

Na pierwszy rzut oka wydawać się na może, że o wszystkich tych zdarzeniach gdzieś już czytaliśmy. O Medyceuszach powstały książki, filmy i serialne telewizyjne. Między innymi praca Mary Hollingsworth „Medyceusze. Tajemna historia dynastii” czy serial z 2016 roku: „Medyceusze: Władcy Florencji”, skupiony na pokazaniu rządów najwybitniejszego z rodu Kosmy, trwoniącego majątek rodowy na podróże i rozwój mecenatu sztuki.

 

Medyceusze, jedni z największych ówczesnych XV - wiecznych rodów bankierskich trzęśli posadami Florencji. Rozwijając handel i bankowość otwierali się też na idee mecenatu kultury i sztuki. Pod ich rządami Florencja rozkwitła, stając się wiodącym ośrodkiem artystycznym i kolebką włoskiego renesansu. Wtedy tworzyli dla nich Leonardo da Vinci, Botticelli, Donatello, Fra Angelica czy Michał Anioł. Wydali trzech papieży (Leon X, Leon XI, Klemens VII) oraz dwie królowe francuskie (Katarzyna Medycejska i Maria Medycejska). Ale pamiętajmy, iż wówczas „włoski but” był konglomeratem rozdrobnionych księstw i państw-miast. Na ich czele stały rywalizujące ze sobą rody: Sforzowie w Mediolanie i większości Lombardii, Medyceusze we Florencji i części Toskanii, Domu Aragońskiego w Neapolu i całym południu, Republika Wenecka była oligarchią rządzoną przez bogatych arystokratycznych kupców, Rzym zaś pod ordynacją zmieniających się rodzin papieskich. Ten terytorialny i polityczny kocioł, co jakiś czas pod wpływem ciśnienia na zmianę sił i władzy eksplodował.

Gdybyśmy tylko patrzyli na pracę Simonetty na jako kolejne opracowanie historyczne, to faktycznie mielibyśmy do czynienia z kolejną publikacją opisującą XV wieczne losy Florencji rządzonej przez możny ród Medyceuszy. Opowieść obfitującą w większe lub mniejsze grzeszki, międzynarodowe intrygi, rodzinne tajemnice i namiętne romanse. Od czasu do czasu pojawiałby się jakiś czarny charakter, nie zabrakłoby tu też skrzywdzonej niewinności, zdarzyłyby się morderstwa i zdrady. Ale Simonetta dodaje tu sporo swoich własnych ingrediencji wzbogacając narrację o postać krewnego Cicco Simonettę, który w tamtym czasie był kanclerzem Mediolanu. Opracował księgę szyfru urzędowego nazwanego „Zasadą odszyfrowywania zaszyfrowanych dokumentów bez klucza”, dzięki temu poznajemy tajną korespondencję, którą wymieniali między sobą podżegacze i wykonawcy spisku na życie Wawrzyńca i Juliana Medyceuszy.

Simonetta podzielił swoją pracę na dwie części - pierwszą zatytułował Zima 1476 – wiosna 1478, zaczyna się od morderstwa Galeazza Marii Sforzy księcia Mediolanu, a kończy odsłonięciem kulis zaangażowania w spisek przeciwko Medyceuszom papieża Sykstusa IV, którego zamiary wyjawił w czasie tortur jeden z ujętych spiskowców Montesecco: „Nie wiedzą jak ugotować trzy jak w jednym garnku”. Niestety zawiódł wywiad Cicca Simonetty i Wawrzyńca i jego przezorność. Niezbyt dokładnie wczytał się w doniesienia ambasadora rodu Sforzów. Zaledwie szesnaście miesięcy po zamordowaniu Galeazza Sforzy spiskowcy, którymi kieruje konkurujący z Medyceuszami ród Pazzich wprawili machinę zbrodni w ruch.
Część druga nosząca tytuł „Wiosna 1478 – lato 1482” zaczyna się opisem spisku na życie Wawrzyńca i Juliana oraz kulisami zemsty na wykonawcach i rodzie Pazzich. Ale jak to zwykle w takim przypadku, mamy tu też obecny już w tle cień powolnego upadku rodu Medyceuszy. Historia nie zna próżni ani stagnacji, tym bardziej, iż jednym ze współ pomysłodawców spisku był Sykstus IV i tytułowy Montefeltro, książę Urbino, jeden z najsłynniejszych kondotierów renesansowych Włoszech. Mimo, iż trzymał się z dala o otwartej wojny dwóch bankierskich rodów Pazzich i Medyceuszy, to okazał się jak wszyscy biorący w spisku udział kłamcą i człowiekiem zdrady, gdyż wplątany przez Sykstusa IV musiał wystąpić przeciw swoim dawnym patronom Medyceuszom.
Po spisku Pazzich, w którym zginął jego brat, polała się krew niemal trzystu osób.

Wawrzyniec z miłośnika sztuki, dobroczyńcy ludu florenckiego przeistoczył się we władcę twardo broniącego swojej władzy, bogactwa zgromadzonego przez jego ród. Lecz lata wielkiego mecenatu powoli się kończyły. Jego następcy, syn Piotr, zwany Nieszczęśliwym był już tylko karykaturą ojca. Ale najważniejsze w śledztwie Marcello Simonetty jest pokazanie, iż nawet najbliżsi sojusznicy mogą odwrócić się od ciebie wplątani w podstępną grę interesów. To triumwirat Watykanu, Neapolu, Mediolanu i księstwa Urbino rozdawał wtedy znaczone karty historii. Wawrzyniec zbyt późno zrozumiał jak wielkie apetyty polityczne miał Watykan, jego sojusze były spóźnione, a jego pieniądze nie zawsze goiły zranione ambicje.

 

O ile część pierwsza jest tu jakby przydługim wstępem do pokazania tła historycznego i politycznego, który towarzyszył działaniom ludzi zaangażowanych przez ród Pazzich w spisek na życie Medyceuszy, to w części drugiej patrzymy na konsekwencje zemsty Wawrzyńca, śmierć Cicca Simonetty, a także na kod Botticellego zawarty w jego obrazie „Ukaranie Koracha” i „Wiosna”,. Nie będę tego rozwijał, gdyż czytelnicy straciliby zachętę po sięgnięcie po „Tajemnicę Montefeltra” Marcello Simonetty. Ten historyczny udokumentowany dowód śledztwa literackiego jest także owocem wyjazdów naukowych autora do Stanów Zjednoczonych. Tu metodą dedukcji, kojarzenia różnych nowych dostępnych źródeł historycznych rozwikłał częściowo nieczytelne wątki, szczególnie te ukryte w korespondencji między spiskowcami. ale w tym nieopatrznie pomógł mu swoim traktatem o szyfrach Regulae ad extrahendum litteras zifferatas sine exemplo jego przodek Cicca Simonetta.