Recenzja

Młody Lothar

Gdyby nie sceneria okrutnej wojny Lothar Orbach vel Gerhard Peters stałby się niekwestionowaną gwiazdą reality show „Jak przetrwać w wielkim mieście”. Przed drugą wojną zdeklarowany niemiecki Żyd, śpiewający patriotyczne pieśni w stylu „Kämpfe blute”/Walcz, krwaww/. W czasie wojny i po „Kristallnacht” ścigany jak szczur przez policję i gestapo.

 

 

Historia „Młodego Lothara” opowiedziana przez niego samego, to kolejny dowód na to, iż chęć przeżycia i siła przetrwania czynią cuda. Berlin, ratując z opresji zdawałoby się skazanych na zagładę Nelly Orbach, matkę Lothara vel Gerharda Orbacha – Petersa udowadnia stare porzekadło, iż pod latarnią jejst najciemniej.

Wcześniej nic nie zapowiadało, iż Lothar Orbach, najmłodszy z braci Orbachów zda najważniejszy egzamin z dożycia. Młody, nieopierzony Żyd, reprezentujący klasę średnią (posiadali sklep), zdobywa życiowe ostrogi ukrywając się wraz z matką we Berlinie, stolicy III Rzeszy. Mieście, które Joseph Goebbels ogłosił Judenrein „miastem wolnym od Żydów”.

Staje się jednym z tysięcy „Taucherów", nurków, którzy uczą się na nowo życia w „kanałach” niemieckiej metropolii.

To jego matura i równocześnie uniwersytet. Tu nieliczni tylko zaliczą cztery lata wojny w tym mieście, będącym jednocześnie domem dla zwykłych Niemców, jak i schronieniem dla przedstawicieli przeróżnych narodowości zbiegłych z transportów na roboty, dezerterów, którzy ne chcą umierać na froncie wschodnim, czy właśnie „Taucherów”, Żydowskich nurków uciekających przed zagładą.

Nie jest to typowa narracja Żyda zaszczutego przez machinę nazistowskiej zagłady, realizującej systematycznie „program ostatecznej zagłady”. To dziennik dorastania, wchodzenia w dorosłość w warunkach, kiedy każdy przeżyty dzień był liczony podwójnie; jako czas podarowany i jako dopust bożej opieki.

Historia Lothara vel Gerharda obfituje w zdarzenia dramatyczne, a zarazem jakby żywcem wyjęte z teatru absurdu Ionesco, czasem przypominają film Bergmana „Jajo węża” i Boba Fosse „Cabaret”. Reasumując, jest to znakomity materiał na scenariusz filmowy. Sekwencje gry w karty z szulerem Heinzem, "Opa" Simonem, czy nauka gry w  bilard z Tadem Vronskym, polskim zbiegłym robotnikiem przymusowym, a także napady na sklepy i dom towarowy zaplanowane z Tadem i francuskim robotnikiem Philippem mogłyby by rywalizować o zainteresowanie samego Clinta Eastwooda.

Jego ucieczka do życia wiąże się ściśle z dorastaniem. Poznaje wiele kobiet, które wprowadzą go w arkana dorosłości. Tuż pod bokiem Gestapo i policji Lothar vel Gerhard poznaje Trudi, żonę niemieckiego oficera, Erike, która zostaje jego kochanką, uwodzi córki NSDP-owskiego dygnitarza Ursulę i Johannę. Mieszka w burdelu prowadzonym przez Kitty, tańczy i jada „nocne” kolacje z właścicielką restauracji Evą, kocha się w budce telefonicznej z Brigitte, żoną oficera. A na końcu okrada wspólnie z Eriką i Philippem, francuskim robotnikiem sklep Reichelta. Nie wymieniam wszystkich sytuacji i zajęć „Młodego Lothara”, że zachęcić czytelników do samodzielnej lektury tej niesamowitej historii, pełnej nieprawdopodobnych zdarzeń.

„Młodym Lotharze” sprawdza się też inna mądrość życiowa, iż oprócz szczęścia i opieki anioła stróża liczą się także, a może przede wszystkim matka Nelly Orbach i poznani ludzie: Else Müller, rodzina Dudacych, „Opa” Simon, siostry Richter: Hedel Pauli, Angeli Ciupki, Marie Krüger, czy Femi Lindemann, nauczyciel Hans Scheidt, i wielu innych. Ocalenie swoje Lotar vel Gerhard zawdzięcza przede sobie, i wiedzy przetrwania jakiej nauczył się w Berlinie, stolicy nazizmu. To i siła woli, a także wrodzona przezorność pozwoliły mu przeżyć buchenwaldzki epizod. Nie przeżył go Tad Vronsky vel Wroński. To jemu i wielu wymienionym tu i niewymienionym osobom i rodzinom składa Larry Orbach na końcu książki skromne podziękowania. Bo żadne słowa nie są w stanie oddać bezcennej wartości ocalenia, które to pozwoliło Larremu vel Lotharowi zacząć na nowo życie w Ameryce.