Recenzja

Świat Machulskich

Takie rodziny aktorskie powoli odchodzą z tego świata, tak jak czas i świat w jakim żyli. One są jakby mentalnie z innego, nierealnego świata. Świata intelektualnych wyzwań, etyki i stałych poglądów na własne miejsce, w tym świecie. Bez rozpychania się, bez tego wszechobecnego Ja; krok po kroku realizacja swojego życiowego planu.

Wszyscy z nas znają głównie ojca aktora Jana Machulskiego i reżysera, syna Juliusza. Niewiele osób spoza branży filmowej słyszało o Halinie Machulskiej, spiritus movens wielu inicjatyw teatralnych: aktorki, nauczycielki, pedagoga, wykładowczyni. Promotorka i jedna z pierwszych, która stosowała wśród narzędzi pracy scenicznej psychodramę.

Zespoliły związek Jana i Haliny niezmienne zasady miłości i oddania sztuce teatralnej, której oboje byli wierni. Deski teatru to ich własna autostrada do nieba. Nie trzeba tego udowadniać, świadczą o tym fragmenty pamiętnika, listów Jana wysyłanych z trasy objazdowej do przyszłej żony Haliny. Ich wspólna pasja - teatr i kino trwale odbiło swoje piętno zawodowe na przyszłej drodze jedynego ich syna Juliusza.

Biografia rodziny Machulskich Anny Bimer potwierdza regułę, że wspólnota zainteresowań buduje i wzmacnia związek. Oczywiście nie jest to regułą, ale Halina i Jan pochodzili z innego świata. Nawet ujawnienie po latach, że ma nieślubnego syna nie przekreśliło ich życia we dwoje. Może wbiło małą drzazgę, ale sukcesy Juliusza na niwie filmowej i rosnąca pozycja Jana, który został rektorem łódzkiej filmówki częściowo zaleczyły ranę.

Autorka podzieliła książkę na etapy ich rodzinnej drogi aktorskiej. Od chwili, gdy się poznali, okres łódzki, Ognisko Teatralne, oczko w głowie Haliny, Teatr Ochota, ich wspólne dzieło, po pierwsze sukcesy filmowe Julka, Vabank, Seksmisja, Kingsajz, gdzie zagrał swoje bodaj najbardziej rozpoznawalne role Kwinty ojciec Jan. Patrzył na syna, wspierał go, wiedział jak smakuje porażka, tym bardziej w kraju „Dnia Świra”, gdzie większość kolegów z branży wieściło ich porażkę. Bimer opisała dwadzieścia trzy epizody z ich długiego, bo trwającego we dwoje pięćdziesięciosześcioletniego życia. Do państwa należy ocena, czy były to te najważniejsze?

Wspominają ich ci, których w swoim ognisku przysposabiała do gry scenicznej Halina. Najlepsi dostąpili zaszczytu gry na scenie Teatru Ochoty, a byli wśród nich Kasia Figura, Agnieszka Dygant, Jowita Budnik, Edyta Jungowska, Kasia Kwiatkowska, Jowita Budnik, Krzysztof Ibisz, Cezary Pazura, Mieczysław Hryniewicz, Piotr Adamczyk, Marcin Tyszka, Wojciech Faruga. Mariusz Czajka, i wielu innych.

Nie wdaję się w szczegóły, bo nie sposób oddać bogactwa wątków, narracji, wspomnień jakich doświadczyło tych dwoje: Halina i Jan. Każde z nich na swój sposób wzbogacało istotę bycia aktorem. Czy to metoda Stanisławskiego, czy doświadczenie rodem ze szkoły Lee Strasberga, czy teatralna psychodrama. Wszystko po to, by wydobyć z ich adeptów to coś najważniejszego osobowość sceniczną, żeby nie dali się zaszufladkować, i posiadali, uruchomili w sobie wszechstronność, aby żadna rola nie była im obca. Te lata doświadczeń pod okiem Haliny i Jana Machulskich uratowały wielu z nich, nadały sens ich życiu. Stąd napisałem na początku, że takie rodziny powoli odchodzą z tego świata. Ich świat zastępuje bezideowość, antywartości, antyintelektualizm. Wszystko to, co nazwał w swoim przełomowym dziele Ortega y Gasset dehumanizacją sztuki.