Recenzja

Uwaga, szpieg!

Zmarły w ubiegłym roku Tadeusz A. Kisielewski, autor bestsellerowej książki "Zamach. Tropem zabójców generała Sikorskiego" oraz wielu prac z zakresu stosunków międzynarodowych;  specjalizował się w geopolityce oraz geostrategii. Człowiek wielkiej erudycji, rozległych zainteresowań ofiarował nam swoją jak się okazało ostatnią książkę zatytułowaną "Uwaga,szpieg!.Dzieje wywiadu of Noego do Bonda".

W krótkim wstępie autor wprowadza nas w sedno spraw, którymi będzie się zajmował w dalszej części swojej pracy. A jest to naprawdę trudny do ogarnięcia temat, tym bardziej, że wywiady różnych krajów niezbyt chętnie publikują i udostępniają materiały na swój temat. Stąd u Kisielewskiego w przypisach figuruje sporo odsyłaczy do źródeł opublikowanych w internecie na zasadach rękopisu. Cytuje też fragmenty swoich książek i artykułów, wszak od końca lat siedemdziesiątych pracował w Polskiej Akademii Nauk i na Uniwersytecie Jagiellońskim. Słynął między innymi ze śmiałych i rzetelnie udowadnianych hipotez. Nie wszyscy się z nim zgadzali, ale nie mogli odmówić mu śmiałości i odwagi w ich formułowaniu, a także obronie swoich racji.

Karkołomnym zadaniem wydaje się opowiedzenie o początkach wywiadu sięgając aż do odległych biblijnych czasów. Kisielewski nie boi się tego i całkiem sprawnie nie wdając się w ryzykowne dywagacje przedstawia nam czasy, w których to Mojżesz korzysta w swoim pochodzie do Ziemi Obiecanej z pomocy szpiegów – naczelników tamtejszych plemion, a po nim Jozue chcąc zdobyć Jerycho korzysta z tzw. wywiadu miękkiego. Pomaga mu w tym piękna Rechab, pierwowzór kobiety-szpiega.

Kisielewski podąża w swoich dociekaniach tropem chronologicznym, pokazuje nam kolejne etapy rozwoju sztuki szpiegowania, której w międzyczasie chiński mędrzec Sun Zi nadaje rangę nauki, którą zajmują się dworscy urzędnicy.

Każdy kolejny rozdział przynosi nam nowe informacje i poszerza pole penetracji historii wywiadów o nową wiedzę. Rzym, średniowiecze, aż dochodzimy do czasów nowożytnych, gdzie odsłaniają się przed nami tajemnice Świętego Przymierza i roli Watykanu jako bardzo aktywnego ośrodka szpiegowskiego i powołanych w tym celu służb specjalnego przeznaczenia. 

Wędrujemy z Tadeuszem Kisielewskim przez kolejne stulecia, przekraczamy granice państw, Anglia,Rosja, kontynent amerykański i wojna o niepodległość, by ponownie zawitać do Europy kardynałów Richelieu i Mazarina, a potem Francji czasów Napoleona i Talleyranda. I oto po pierwszych stu stronach znajdujemy pierwsze informacje o wkładzie Polaków w organizację działań wywiadowczych i szpiegowskich. Czasy zaborów, pierwszych powstań niepodległościowych, a potem Wielka Emigracja, stwarzyły warunki do tego by powołać pierwsze komórki i zręby profesjonalnych służb wywiadowczych. Jest to o tyle ważne, iż ich ciągły rozwój znacznie wpłynął na to, iż mogliśmy ponad sto lat później odzyskać w końcu niepodległość.

 

Kolejne rozdziały prowadzą nas przez meandry historii niemieckich służb wywiadowczych, po francuski wywiad wojskowy. Oczywiście po drodze, cały czas autor „Zatajonego Katynia 1941” odsłania przed nami ewolucję i rozwój tych służb na przestrzeni historii poszczególnych państw. Ukazuje ich decydujący udział w wygranych wojnach i konfliktach zbrojnych. Okazuje się, że bez dobrze funkcjonującego wywiadu i kontrwywiadu nie jest możliwe zwycięstwo bez przelewu morza krwi i ludzkich nieszczęść. To oni szpiedzy, zakamuflowani, ukryci za linią frontów, pracujący poza granicami państw, swoim profesjonalizmem i skutecznością doprowadzają do militarnych rozstrzygnięć wielu konfliktów. Oczywiście z drugiej strony sami są w stanie wywołać taki konflikt i to na skalę światową.

Bardzo ciekawe dla czytelników pracy Kisielewskiego „Uwaga,szpieg!” mogą być rozdziały traktujące o polsko-japońskiej współpracy wywiadowczej. Sojusz ten doprowadził do wielu ciekawych sytuacji i wydarzeń, a także nie każdemu znane fakty spotkania Obergruppenführera SS i generała Waffen-SS Karla Wolffa w październiku 1941 roku z wysłannikiem Stalina gen. NKWD Merekułowem, zastępcą Berii, w sprawie zawieszenia broni, , zawarcia sojuszu wojskowego i eksterminacji rosyjskich Żydów.
Wydaje się, że ta część pracy Kisielewskiego dotycząca drugiej wojny światowej i czasów współczesnych wydaje się być ze wszech miar ciekawa i warta wnikliwej lektury. Może dlatego, że  autor porusza tu sprawy niezbyt znane szerszemu ogółowi Polaków, jak początki organizacji wywiadu państwa żydowskiego. Przybliża sylwetkę Krystyny Skarbek – agentki brytyjskiego i polskiego wywiadu organizacji „Muszkieter”, oraz słynną akcję wywiadowczą polskiej „dwójki” -  „skubania” niemieckiego złota transportowanego przez Hiszpanię do salazarowskiej Portugalii.

Końcowy rozdział swojej pracy Kisielewski poświęca tytułowej historii związanej z postacią prawdziwego i filmowego Jamesa Bonda. Okazuje się, że pretendentów do tytułu Bonda jest znacznie więcej niż nam się wdaje, ale tego wątku państwu nie zdradzę. Naprawdę warto samemu sięgnąć po „Dzieje wywiadu, od Noego do Bonda” autorstwa Tadeusza A. Kisielewskiego, by przekonać się jak wielka siła i potęga tkwi za zamkniętymi drzwiami służ wywiadowczych. Jak potrafią poruszać jednocześnie różnymi sznurkami, na wielu kontynentach.