Rusza konkurs dla młodzieży „Tadeusz Różewicz inspiruje”

Uczniowie szkół ponadpodstawowych mogą wziąć udział w rozpoczynającym się konkursie pod tytułem „Tadeusz Różewicz inspiruje”. 9 października, w setną rocznicę urodzin poety, zaplanowano rozstrzygnięcie konkursu. Rok 2021 ustanowiony został przez Sejm rokiem Tadeusza Różewicza.

Tadeusz Różewicz – jak napisali w uchwale posłowie: „Był wnikliwym obserwatorem życia codziennego, społecznego i politycznego. Nieobojętny, pełen czułości dla świata i empatii dla szarego człowieka – bohatera. Poprzez nową poetycką formę precyzyjnie definiował kryzys współczesnego świata jak i rozdarcie współczesnego człowieka” – można przeczytać w uchwale.

Konkurs ma propagować wiedzę o życiu i twórczości Tadeusza Różewicza. W środowisku literackim poeta jest często nazywany „noblistą bez Nobla.”

Organizatorem konkursu „Tadeusz Różewicz inspiruje” jest łódzki poseł Tomasz Zimoch. „Kiedy głosowałem za przyjęciem uchwały, postanowiłem, aktywnie włączyć się w obchody rocznicy, aby w ten sposób oddać hołd wybitnemu twórcy” - powiedział PAP parlamentarzysta. „»Najlepiej widzę, kiedy zamknę oczy« – to słowa Tadeusza Różewicza, a ja zachęcam uczniów, by otworzyli oczy na twórczość poety” – podkreślił i dodał, że prace konkursowe można nadsyłać do 30 czerwca na adres jego biura poselskiego.

W tym roku planowane jest także odsłonięcie tablicy pamiątkowej na ścianie kamienicy, w której mieszkał we Wrocławiu twórca „Kartoteki”.

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 r. w Radomsku (Łódzkie). Był bratem oficera Armii Krajowej Janusza (1918 – 1944) rozstrzelanego przez Niemców w Łodzi i reżysera i scenarzysty Stanisława Różewicza (1924 – 2008).

Tadeusz Różewicz był jednym z najbardziej znanych współczesnych polskich poetów, pisarzy, dramaturgów i scenarzystów. W czasie II wojny światowej twórca pracował, jako magazynier. Od 1942 r. był w Armii Krajowej, pseudonim „Satyr”. Prowadził konspiracyjne pismo „Czyn zbrojny”. Jeszcze podczas okupacji ukazał się jego pierwszy tomik wierszy i fraszek „Echa Leśne” (1944).

Po wojnie Różewicz mieszkał w Częstochowie. Pisał m.in. w periodykach literackich „Odrodzenie” i „Głos Narodu”. Włączył się w nur tzw. Nowej Awangardy Krakowskiej. Do kręgu jego przyjaciół i znajomych należeli Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Kazimierz Mikulski, Andrzej Wróblewski, Andrzej Wajda.

Wydawał kolejne tomiki „Niepokój” (1946) i „Czerwona rękawiczka” (1947). Najbardziej znane wiersze Różewicza w tamtym czasie to „Lament” i „Ocalony”. Wraz z innym poetą Tadeuszem Borowskim próbował wyjechać na Zachód. Tadeuszowi Różewiczowi się to nie udało. Na początku lat 50. wyjechał jednak do Budapesztu, gdzie napisał m.in. „Troskliwość robotniczą”. Po powrocie zamieszkał na Śląsku. W Gliwicach powstaje „Czas, który idzie”. Po politycznej odwilży opublikowano jego „Poezje zebrane”.

W 1960 r. Różewicz wydaje pisaną w późnych latach „Kartotekę”, dramat uważany za jedno z największych osiągnięć twórcy, swoisty manifest tamtego pokolenia. „Kartoteka” uważana jest za – jak napisano na portalu culture.pl - „najbardziej znaczące powojenne dzieło sceniczne. Utwór pionierski, radykalnie poszerzający kanon możliwości inscenizacyjnych teatru, nie tylko w Polsce.”

„Skomplikowana, mocno osadzona w rodzimej tradycji tematyka, nie przeszkodziła wejść sztuce do repertuaru scen za granicą. Prawie nie ma sezonu, żeby +Kartoteka+ nie była gdzieś w świecie publikowana i wystawiana” – napisano w culture.pl. Osią wielowątkowej, abstrakcyjnej narracji sztuki są opowieści byłego partyzanta. Widzowie do końca nie wiedzą, co jest realne, a co stanowi „strumień świadomości”. Dramat jest zawsze nieco inaczej interpretowany i przez odbiorców i przez krytyków, co stanowi – zdaniem literaturoznawców – o uniwersalizmie „Kartoteki”.

Prekursor teatru współczesnego w Polsce wybity reżyser Konrad Swinarski wystawił „Kartotekę” dwukrotnie w 1965 r. w Izraelu i w 1967 r. dla Teatru Telewizji z Tadeuszem Łomnickim w roli głównej.

W latach 90. ub. wieku Tadeusz Różewicz napisał „Kartotekę rozrzuconą”, utwór nawiązujący do pierwowzoru, będący zbiorem – jak wówczas pisano – swego rodzaju felietonów, także satyrycznych, na przykład poemat złożony z ogłoszeń prasowych.

Spośród wielu utworów twórcy do najbardziej znanych należą m.in. „Nic w płaszczu Prospera”, „Wyszedł z domu”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Poezja” „Regio”, „Śmietnik”, „Historia pięciu wierszy”, „Na czworakach” i kontrowersyjny dramat „Do piachu” z 1979 roku, który wystawiony ponad dekadę później wywołuje protest weteranów Armii Krajowej.

Środowisko literackie, m.in. Julian Przyboś, często krytykowało Różewicza za to, że w 1964 podpisał list pisarzy polskich, protestujących przeciwko listowi 34 (list polskich intelektualistów przeciwko komunistycznej cenzurze - PAP) . Jak pisano w 1964 roku w krakowskim „Dzienniku Polskim” broniąc Różewicza, twórca podpisał ów „antylist”– „wyrażając protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy, zorganizowanej kampanii, oczerniającej Polskę Ludową”.

Pisząc poezje i dramaty Tadeusz Różewicz m.in. wraz ze swoim bratem Stanisławem tworzył scenariusze filmowe. Zekranizowano 9 z nich, m.in. „Echo” i „Drzwi w murze”.

Tadeusz Różewicz zmarł 24 kwietnia 2014 r. we Wrocławiu.

źródło: PAP, Hubert Bekrycht