Sejm ustanowił 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza

Sejm, uznając wielkość dorobku Józefa Mackiewicza, m.in. wytrwale wspierającego idee: niepodległości Polski, wolności i przyjaznego współistnienia narodów Europy Środkowo-Wschodniej i niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi, ustanowił w piątek 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza.

Za uchwałą opowiedziało się 441 posłów, jeden był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu.

W uchwale przypomniano, że „Józef Mackiewicz, jeden z największych w dziejach pisarzy polskich, urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu, a dzieciństwo i młodość spędził na Wileńszczyźnie”.

„Od stycznia 1919 roku, czyli już jako siedemnastoletni ochotnik, walczył przeciwko bolszewikom w Dywizji Litewsko-Białoruskiej, a później na własną prośbę – w 13. pułku ułanów, dowodzonym przez majorów — braci Jerzego i Władysława Dąmbrowskich. W tym czasie zetknął się z rosyjskimi i białoruskimi sojusznikami w oddziałach generała Stanisława Bułak-Bałachowicza. W 13. pułku walczył aż do zwycięstwa nad bolszewikami” – wskazano.

Jak napisano, Mackiewicz „po wojnie odbył studia przyrodnicze na uniwersytetach w Warszawie i Wilnie”. „Rozpoczął współpracę z wileńskim pismem »Słowo«, redagowanym przez swojego starszego brata – Stanisława Cat-Mackiewicza, i dał się poznać jako patriota wielonarodowego i wielowyznaniowego dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 30. ukazały się jego pierwsze utwory literackie: nowele, sztuka teatralna, powieść kryminalna oraz tom reportaży pt. »Bunt rojstów«” – czytamy w uchwale.

Przypomniano, że po wybuchu II wojny światowej, gdy Wilno zajęli Litwini, przez kilka miesięcy wydawał polski dziennik „Gazeta Codzienna”. „W Wilnie przetrwał okupację sowiecką, a po tym, kiedy to miasto trafiło pod okupację niemiecką — odmówił wydawania kolaboracyjnego pisma w języku polskim. Gdy zamieścił w »Gońcu Codziennym« kilka antybolszewickich tekstów, został oskarżony o współpracę z Niemcami. Od wyroku skazującego uratowali go kierownik Biura Informacji i Propagandy Okręgu AK Wilno Zygmunt Andruszkiewiez oraz wybitny pisarz i żołnierz Sergiusz Piasecki. Po wojnie został oczyszczony z zarzutu kolaboracji. W maju 1943 roku, za zgodą polskich władz podziemnych, był świadkiem prowadzonej przez Niemców ekshumacji ciał oficerów zamordowanych przez Sowietów w Katyniu” – zwrócono uwagę w uchwale.

W 1944 roku Józef Mackiewicz, wraz z żoną Barbarą Toporską, uciekł do Warszawy, a następie do Krakowa, gdzie napisał broszurę pt. „Optymizm nie zastąpi nam Polski”. „Następnie małżonkowie przedostali się do Rzymu. Tam powstał reportaż »Ponary-Baza« – wstrząsający opis ludobójstwa dokonanego pacz Niemców na Żydach oraz raport pt. »Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów« ze wstępem generale Władysława Andersa. Józef Mackiewicz publikował też artykuły w pismach: »Wiadomości«, »Kultura«, »Wilno i Lwów« oraz w rosyjskiej, litewskiej, ukraińskiej i białoruskiej prasie emigracyjnej. W 1947 roku przeniósł się do Londynu, gdzie wydano pierwszą napisaną przez niego po angielsku książkę o sowieckim ludobójstwie na Polakach pt. »The Katyn Wood Murders«. W 1952 roku zeznawał przed komisją Kongresu Stanów Zjednoczonych do zbadania zbrodni katyńskiej” – podano w uchwale.

W 1955 roku Mackiewiczowie przenieśli się ostatecznie do Monachium, gdzie mieszkali do końca życia. W uchwale wskazano, że „w kolejnych latach powstawały jego najważniejsze dzieła literackie oraz kolejne teksty publicystyczne, niektóre napisane wspólnie z Barbarą Toporską. Były to przede wszystkim powieści: »Droga donikąd«, »Karierowicz«, »Kontra«, »Sprawa pułkownika Miasojedowa«, »Lewa wolna«, a także zbiory esejów i publicystyki: »Zwycięstwo prowokacji«, »Ściągaczki z szuflady Pana Boga«, »Nie trzeba głośno mówić«, »W cieniu krzyża«, »Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy«, »Droga Pani...«, »Fakty, przyroda i ludzie«”.

Dodano, że „w warstwie faktograficznej, o którą Mackiewicz szczególnie dbał, przedstawiał życie mieszkańców pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego na tle przełomowych wydarzeń historycznych i odwoływał się do tradycji wielonarodowej I Rzeczypospolitej”. „Był nieprzejednanym wrogiem totalitaryzmów, szczególnie komunizmu, poszukiwał wszystkiego, co mogłoby łączyć mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej, w tym antybolszewicką opozycję w Rosji, na drodze ku wolności narodów. Od strony artystycznej były to teksty łączące fakty z fikcją literacką, zawierające znakomite opisy przyrody i mistrzowskie przedstawienie psychologicznych motywów działania bohaterów powieści. Stworzył oryginalny model powieści fabularno-dokumentarnej epicko przedstawiający obraz rzeczywistości. W wielu reportażach pisarz ukazywał bezpowrotnie utracone Kresy Wschodnie wielkiej Rzeczypospolitej. Jego życiowe motto stanowiły słowa: »Tylko prawda jest ciekawa«” – podkreślono w uchwale.

Józef Mackiewicz zmarł 31 stycznia, a Barbara Toporska 20 czerwca 1985 roku. „Oboje zostali pochowani w Londynie. W PRL twórczość Mackiewicza była zakazana i niemal niedostępna. Jej poznanie stało się możliwe dzięki rozwojowi wydawnictw drugiego obiegu. Od 2002 roku przyznawana jest Nagroda Literacka imienia Józefa Mackiewicza. Jego twórczość cieszy się wielkim uznaniem krytyków i badaczy literatury” – zaznaczono.

Uchwała głosi, że „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w stulecie urodzin wybitnego pisarza – uznając wielkość jego dorobku wytrwale wspierającego idee: niepodległości Polski, wolności i przyjaznego współistnienia narodów Europy Środkowo-Wschodniej i niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi, oraz uniwersalne wartości jego prozy literackiej – ustanawia rok 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza”.

źródło: PAP, Katarzyna Krzykowska