Ukazała się dwutomowa antologia dramatów Petera Handkego,

Ukazała się dwutomowa antologia dramatów Petera Handkego,

Ukazała się dwutomowa antologia dramatów Petera Handkego, laureata Nagrody Nobla za rok 2019

Udostępnij

Wiadomo, że mottem jego twórczości jest „demaskacja języka”, zwłaszcza głęboko podejrzliwy stosunek do języka polityki i mediów – mówi PAP Elżbieta Manthey, szefowa wydawnictwa ADiT, które opublikowało „Wędrowca po światach ze słów”, dwutomową antologię sztuk laureata Nagrody Nobla za rok 2019, Petera Handkego.

Pytana o to, skąd wziął się pomysł na publikację dwutomowej antologii sztuk laureata literackiej Nagrody Nobla, Petera Handkego, szefowa Agencji Dramatu i Teatru Elżbieta Manthey powiedziała: "Może zacznę od pochwalenia się". "Jako skromne wydawnictwo dramatyczne, publikujące teksty sceniczne, działamy od 2000 r. Wydaliśmy "czarną serię"  Austriaków, których zwano "kalaczami gniazda", a więc rewolucyjnych autorów, jak Peter Turrini, George Tabori i Wolfgang Bauer. A także sztuki Felixa Mitterera, który jest autorem osobnym, nie zaś owym enfant terrible" - mówiła. "Następnie, w 2006 r., wydaliśmy wszystkie dramaty Harolda Pintera, który był zdobywcą literackiego Nobla w 2005 r. Potem opublikowaliśmy sztuki "Babel" i "Podróż zimową"  Elfriede Jelinek" - przypomniała.

"Pomysł na publikację utworów Handkego wykluwał się od 2019 r. - w związku z przyznaniem mu, przez część krytyki ocenionej jako kontrowersyjnej, literackiej Nagrody Nobla. Myśleliśmy o tym, żeby oświetlić w pewien sposób ten węzeł gordyjski spreparowany przez media i politykę, który spoczął na wizerunku autora w związku z jego postawą wobec Serbii i wojny na Bałkanach. Żeby oddać mu głos" - wyjaśniła Manthey.

Szefowa ADiT przyznała, że "z pomocą przyszli, jak zwykle, ludzie". "Zaczęliśmy w 2019 r. od zamówienia u Jacka Kaduczaka nowego przekładu "Obrażania publiczności" i mniej więcej w tym czasie do naszego wydawnictwa trafiła pani dr Katarzyna Nowakowska z pytaniem i propozycją publikacji wczesnych sztuk austriackiego autora. "Potem w 2020 r. złożył u nas swój świetny przekład "Nadal burza" nieżyjący już dziś Jacek Lachowski" - mówiła. "To wszystko zaczęło napierać na wydawcę i należało się z tym profesjonalnie zmierzyć" - zaznaczyła.

Mantey przypomniała, że "Handke miał szczęście, bo miesięcznik "Dialog" zaczął publikować jego sztuki już w latach sześćdziesiątych". "Jego rozproszone dramaty były w języku polskim dostępne, ale my postanowiliśmy przyjrzeć się im w całości" - zwróciła uwagę.

"Praca zaczęła się od zebrania wielu tekstów i zamówienia nowych tłumaczeń sztuk. Chcieliśmy pokazać Handkego przekrojowo, w procesie rozwoju" - mówiła. "Jak we wstępie napisała dr Nowakowska, wspólnym mianownikiem miało być uwypuklenie określenia "Wędrowiec po światach ze słów', jakie wobec twórczości Handkego zastosował znany krytyk literacki Wolfgang Paterno" - zaznaczyła.

Szefowa ADiT podkreśliła, że "ojcem i matką chrzestną" dwutomowej antologii zostali historyk literatury prof. Edward Białek z Uniwersytetu Wrocławskiego (m.in. współautor przedmowy i tłumacz sztuk i opublikowanych w drugim tomie esejów Handkego) oraz germanistka dr Katarzyna Nowakowska (współautorka przedmowy i redaktor naukowa antologii).

"Mamy świadomość, że utwory Handkego są publikowane, że jest obecny i znany polskim czytelnikom ze swoich dzieł prozatorskich. Dlatego mieliśmy poczucie, że warto przybliżyć jego sylwetkę jako dramatopisarza" - wyjaśniła.

Pytana o postawę austriackiego pisarza wobec wojny w byłej Jugosławii i "nadmiernego", zdaniem krytyków, wspierania Serbii, Manthey powiedziała: "Wojna bałkańska chyba jeszcze nie zagoiła wszystkich ran i Europa będzie musiała żyć z tą odpowiedzialnością". "Bo łatwo jest burzyć czy niszczyć reżimy, systemy totalitarne i nieść kaganek oświata, ale jeśli za tym idzie wojna - i to ludobójcza - to rzeczywiście obraz po takiej wojnie jest strasznie krwawy" - oceniła.

Zwróciła uwagę, że "dziś mamy podobną lekcję historii w Ukrainie". "W drugim tomie opublikowaliśmy esej Handkego "Próba odpowiedzi" w tłumaczeniu prof. Białka" - przypomniała. "Od samego początku to było dla nas bardzo ważne, by w tym drugim tomie znalazły się teksty, które odsłaniają Handkego - a wiadomo, że mottem całej jego twórczości jest "demaskacja języka", to znaczy głęboko podejrzliwy stosunek do języka, zwłaszcza języka polityki i mediów" - wytłumaczyła. "Chcieliśmy oddać autorowi głos w jego sprawie" - podkreśliła.

"Z "Próby odpowiedzi" wynika, że autor, deklarując szczerość, został być może zmanipulowany. Dlatego te eseje i jego wykład noblowski miały za cel przedstawienie argumentacji austriackiego pisarza" - powiedziała. "Zależało nam, by ukazać w jak najpełniejszym świetle jego osobowość, jego uwikłanie w różnego rodzaju konflikty tożsamościowe, etniczne w kontekście wojny bałkańskiej" - wyjaśniła.

Manthey przyznała, że z kolei jego wykład noblowski "jest swego rodzaju manifestem, próbą spowiedzi, która jest istotna w rozumieniu korzeni jego osobowości". "Tłumacząc ten wykład posiłkowaliśmy się przekładem z języka angielskiego, bowiem język Handkego jest mocno hermetyczny. On posługuje się terminami i określeniami zaczerpniętymi ze swoich wcześniejszych utworów, a więc, żeby go zrozumieć, trzeba mieć dużą świadomość jego dorobku" - wyjaśniła.

Zaznaczyła, że ADiT chciała opublikować więcej esejów Handkego, ale nie otrzymała praw. "Inne polskie wydawnictwa ubiegły nas" - powiedziała.

Pytana o polskie wystawienia sztuk Austriaka, Manthey przypomniała, że "w warszawskim Teatrze Studio w 1996 r. Zbigniew Brzoza wspaniale wystawił sztukę Handkego "Godzina, w której nie wiedzieliśmy nic o sobie nawzajem". "To było prawdziwe wydarzenie" - podkreśliła.

"Wydaje mi się, że wczesne sztuki Handkego są paradoksalnie niezwykle współczesne i mogą dziś zainteresować teatr, który znajduje się w procesie burzliwych zmian, a też dąży do szczerości, do wypowiedzi przyglądających się każdemu słowu w sposób bardzo dogłębny" - mówiła. "Można by powiedzieć, że teatr patrzy na język jako narzędzie zbrodni - i w tym kontekście Handke jest niezwykle nowoczesnym autorem. On od lat sześćdziesiątych patrzył na język jako na potencjalnego oprawcę" - zaznaczyła.

"Znamy powszechnie tylko jego sztandarowe +Obrażanie publiczności+, ale te jego starsze sztuki są równie wartościowe" - mówiła. "Oczywiście, "Obrażanie publiczności" to jego bardzo ważny tekst, dlatego namawiałam tłumacza Jacka Kaduczaka, by zastosował najbardziej nowoczesny, brutalny język w przekładzie, aby ten tekst stał się adekwatny wobec żywego języka, którego używamy w życiu" - podkreśliła.

Manthey zwróciła również uwagę, że inne jego sztuki, opublikowane w pierwszym tomie antologii, jak "Samooskarżanie", "Przepowiednia", "Wołanie pomocy", "Quodlibet" - "to prawie zupełnie nieznane jego jednoaktówki, które zwracają się do potencjalnego widza w sposób niesłychanie nowoczesny". "Traktują go w sposób brutalny, ze szczerością aż do bólu. To jest rodzaj zwierzeń, prowokacji" - powiedziała.

"Uważam, że Handke proponuje bardzo ciekawy model teatru. On zwraca się do widza i przyznaje mu rolę +najważniejszego aktora+. To przewrotne, paradoksalne przesunięcie granic teatru, ale zrozumiałe wobec tak głębokiej nieufności autora wobec teatru i języka" - oceniła.

Poinformowała, że 9 grudnia odbędzie się w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego międzynarodowa konferencja naukowa pt. "Peter Handke w Polsce. Przekłady - Przedstawienia - Krytyka", której będzie towarzyszyć promocja wydanej przez ADiT dwutomowej antologii tekstów austriackiego pisarza oraz próba czytana jego sztuki "Samooskarżanie" w przekładzie Karoliny Bikont.

Tom pierwszy, liczący 501 stron, zawiera dziewięć sztuk Handkego, w większości w nowych przekładach przygotowanych specjalnie do tej publikacji oraz napisaną przez dr Katarzynę Nowakowską i prof. Edwarda Białka przedmowę "Wędrowiec po światach ze słów. O wczesnej i nowej twórczości scenicznej Petera Handkego". Czytelnicy znajdą tu utwory: "Obrażanie publiczności", "Samooskarżenie", "Przepowiednia", "Kaspar", "Wołanie pomocy", "Quadlibet", "Uczeń i Majster, czyli jajko chce uczyć kurę" "Godzinę, w której nie wiedzieliśmy nic o sobie. Widowisko" i "Przygotowania do nieśmiertelności. Dramat królewski" oraz informacje o autorach tłumaczeń. "Ilustrują one meandry rozwoju estetyki Handkego w pierwszych trzech dziesięcioleciach działalności pisarskiej i przybliżają poszczególne etapy niekończącej się wędrówki laureata literackiej nagrody Nobla po światach ze słów" - czytamy w tekście od wydawcy.

W drugim tomie na 287 stronach opublikowano cztery nowe dramaty, napisane przez Handkego już w XXI wieku. Są to: "Dopóki dzień was nie rozłączy", "Nadal burza", "Piękne dni w Aranjuezie" i "Zdeněk Adamec. Scena". Uzupełniają je dwa eseje (Austria i pisarze" i "Próba odpowiedzi"), w których austriacki pisarz "szkicuje swoją wizję austriackiego ruchu literackiego i zajmuje stanowisko wobec kierowanych przeciwko niemu oskarżeń o próby relatywizowania zbrodni reżimu serbskiego". Tom zamyka przekład noblowskiego wykładu, wygłoszonego 7 grudnia 2019 r. w siedzibie Akademii Szwedzkiej.

"Jestem przekonana, że w obliczu niewyobrażalnie napiętej obecnie sytuacji geopolitycznej eksperymentalna w swoim czasie wizja teatru Handkego, w którym widz i aktor odnajdują wspólne pole do twórczego działania, a także ekspresjonistyczny krzyk pisarza przestrzegającego przed dominacją Przepychaczy Przestrzeni, będą inspiracją dla nowych poszukiwań form teatralnych i języka scenicznego" - podkreśliła w zakończeniu wstępu od wydawcy Elżbieta Manthey.(PAP)

autor: Grzegorz Janikowski

gj/ skp/

źródło: https://dzieje.pl


Komentarze

Komentując naszą treść zgadzasz się z postanowieniami naszego regulaminu.
captcha

Poinformuj Redakcję

Jeżeli w Twojej okolicy wydarzyło się coś ciekawego, o czym powinniśmy poinformować czytelników, napisz do nas.

Twoich danych osobowych nie udostępniamy nikomu, potrzebujemy ich jedynie do weryfikacji podanej informacji. Możemy do Ciebie zadzwonić, lub napisać Ci e-maila, aby np. zapytać o konkretne szczegóły Twojej informacji.

Twoje Imię, nazwisko, e-mail jako przesyłającego informację opublikujemy wyłacznie za Twoją zgodą.

Zaloguj się


Zarejestruj się

Rejestrując się lub logując się do Portalu Księgarskiego wyrżasz zgodę na postanowienia naszego regulaminu.

Zarejestruj się

Wyloguj się