BOOKSTART

Idee programów bookstartowych zrodziły się ponad 35 lat temu w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Ich celem było zapewnienie każdemu dziecku książki na własność. Bookstartowe działania proczytelnicze są dziś realizowane na całym świecie, w tym w Polsce. Prowadzony od 2017 roku program „Mała książka – wielki człowiek” to obecnie największy tego typu projekt w Europie. Aby dzieci otrzymywały wyprawki czytelnicze odpowiednie do swojego wieku i etapu rozwoju, program został podzielony na trzy etapy.

Noworodki. Pierwszy etap kampanii jest skierowany do rodziców nowonarodzonych dzieci. Na oddziałach położniczych opiekunowie otrzymują książkę przygotowaną z myślą o dzieciach do trzeciego roku życia oraz ulotkę informacyjną, uświadamiającą dlaczego warto czytać dzieciom już od narodzin. Działanie swoim zasięgiem obejmuje 90% szpitali w Polsce. Przekazywaniu wyprawek czytelniczych towarzyszą inicjatywy aktywizujące, między innymi szkolenie dla położnych – ambasadorek głośnego czytania maluchom.

Przedszkolaki. Drugi etap programu, skierowany do dzieci w wieku przedszkolnym, jest realizowany we współpracy z bibliotekami publicznymi. Jego zasady są proste: każde dziecko, które odwiedzi bibliotekę uczestniczącą w projekcie, dostaje wyprawkę (książkę dedykowaną czytelniczkom i czytelnikom między 4 a 6 rokiem życia i broszurę informacyjną dla rodziców) oraz Kartę Małego Czytelnika. W projekcie bierze udział 91% bibliotek publicznych.

Pierwszaki. Trzeci etap kampanii został przygotowany z myślą o dzieciach rozpoczynających edukację w szkole podstawowej. Za przekazanie pierwszoklasistom wyprawek czytelniczych odpowiada szkoła, realizując to w wybrany przez siebie sposób, np. podczas pasowania na ucznia lub podczas pierwszej wizyty w bibliotece szkolnej. Wyprawki czytelnicze trafiają do wszystkich szkół podstawowych w Polsce, które mają oddziały klas pierwszych.

Od początku trwania projektu do dzieci trafiło ponad 6 milionów książek.

BADANIA I WNIOSKI

Wpływ programu na postawy czytelnicze w rodzinach sprawdziła Agencja Badań Rynku SESTA. Badania zostały zrealizowane na próbie 1 500 opiekunów, którzy otrzymali wyprawkę czytelniczą dla dziecka. Zapraszając do udziału w wywiadach, zadbano o różnorodność społeczną i demograficzną. Czego dowiadujemy się z raportu?

94% opiekunów uznało, że dzieci zainteresowały się otrzymanymi książkami. Ponad 8 na 10 badanych zadeklarowało czytanie dziecku otrzymanej książki, a przeszło 75% respondentów sięgało po nią co najmniej raz w tygodniu. Jednocześnie przeszło 4 na 10 badanych przyznaje, że książka otrzymana od Instytutu była czytana również innym dzieciom  w rodzinie.

64% opiekunów, którzy odebrali wyprawkę dla noworodka, twierdzi, że pierwszy kontakt dziecka z podarowaną książką nastąpił przed 1 urodzinami. 42% osób zadeklarowało, że dziecko rozpoczęło swoją czytelniczą przygodę w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia.

Ponad ¾ respondentów, którzy odebrali książkę dla przedszkolaka, uznało, że lektura zachęciła ich do częstszego odwiedzania biblioteki. Prowadzone przez Instytut statystki wykazują ponadto, że ponad 60% dzieci biorących udział w projekcie to nowi użytkownicy bibliotek, a dzięki kampanii bibliotekom przybywa rocznie około 150 tysięcy czytelników w wieku przedszkolnym.

Program wpływa również na osoby czytające, pogłębiając ich nawyki. Niemal 80% opiekunów uważa, że wyprawka zmotywowała ich do czytania dzieciom także innych książek. Przeszło 75% respondentów kupujących książki dla dzieci zauważa, że kampania zachęciła ich do częstszych wizyt w księgarni.

Mimo optymistycznych tendencji, wywiady uwidaczniają także wyzwania, w obliczu których stają opiekunowie. Ich zaangażowanie nie było jednakowe na każdym z etapów projektu. Respondenci częściej czytali książki z wyprawki dla noworodka oraz otrzymane w bibliotece niż książki przekazywane dzieciom w szkołach. Rodzice, którzy nie czytają dzieciom codziennie, zostali poproszeni o podanie powodów takiej sytuacji. Najczęściej wskazywaną przyczyną był brak czasu.

25% ogółu badanych deklaruje, że bez otrzymanej książki czytałoby mniej lub wcale. Program będzie zatem kontynuowany a jego formuła rozwinięta.

Pełne wyniki są dostępne poniżej.

ROLA INSTYTUTU

Udział w każdym etapie programu jest bezpłatny, zarówno dla rodziców jak i szpitali, bibliotek, czy szkół. Nad przygotowaniem, drukiem i dystrybucją książek czuwa Instytut. Tytuły, które będą przekazywane w tegorocznych wyprawkach czytelniczych zostały wybrane przez grono ekspertów w formie konkursu dla wydawców. Dotychczasową formułę zmieniono, by urozmaicić ofertę proponowaną młodym czytelniczkom i czytelnikom oraz by dodatkowo wesprzeć rynek książki, szczególnie mniejsze oficyny wydawnicze.

Z myślą o dzieciach i opiekunach, którzy wolą zasłyszane opowieści, powstały audio wersje już wydanych książek: Krasnala w Krzywej Czapce Wojciecha Widłaka oraz Wnuczki antykwariusza Justyny Bednarek. Audiobooki są ogólnodostępne i darmowe.

SZERSZY KONTEKST

Przekazanie książki to nie koniec, a dopiero początek działań. W ramach programu „Mała książka – wielki człowiek” wyprawkom towarzyszy szereg całorocznych działań proczytelniczych. Ogólnopolskie aktywności obejmują m.in. warsztaty dla dzieci (największa trasa animacyjna „Mała książka w drodze”), działania plenerowe (obecność na festiwalach), szkolenia dla książkowych aktywistów (w tym położnych) oraz ogólnopolską kampanię medialną. Więcej informacji o działaniach znajduje się na stronie internetowej www.wielki-czlowiek.pl.

Program jest finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.