Nagroda im. Jeana Améry’ego, eseistyka, Karl-Markus Gauß
Wydawnictwo Czarne: Wspaniałe wieści z Niemiec!
Jak pisze w swoim ostatnim newsletterze wydawnictwo Czarne - Karl-Markus Gauß został laureatem prestiżowej Nagrody im. Jeana Améry’ego za europejską eseistykę!
Gratulujemy i uchylamy rąbka tajemnicy – za kilka miesięcy ukaże się u nas jego kolejna książka Zwanzig Lewa oder tot!
Kilka słów o laureacie:
Karl-Markus Gauß, pisarz, eseista, krytyk literacki, wydawca i redaktor naczelny wychodzącego w Salzburgu dwumiesięcznika "Literatur und Kritik", współpracuje m.in. z pismami "Die Presse", "Der Standard" i "Die Zeit". Znawca środkowoeuropejskich mniejszości narodowych, a także (zapomnianej) literatury Europy Środkowej z czasów monarchii austro-węgierskiej. Autor wielu książek (w Polsce nakładem Wydawnictwa Czarne ukazały się: Psożercy ze Svini, Umierający Europejczycy, Europejski alfabet oraz Niemcy na peryferiach Europy) i laureat licznych nagród, m.in. Austriackiej Nagrody Państwowej w dziedzinie publicystyki kulturalnej (1994), Europejskiej Nagrody im. Charles'a Veillona w dziedzinie eseistyki (1997), Nagrody im. Brunona Kreisky'ego (1998), Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica (2005), Nagrody im. Manesa Sperbera (2005) oraz Mitteleuropa-Preis (2007). Mieszka i pracuje w Salzburgu.pisarz, eseista, krytyk literacki, wydawca i redaktor naczelny wychodzącego w Salzburgu dwumiesięcznika "Literatur und Kritik", współpracuje m.in. z pismami "Die Presse", "Der Standard" i "Die Zeit". Znawca środkowoeuropejskich mniejszości narodowych, a także (zapomnianej) literatury Europy Środkowej z czasów monarchii austro-węgierskiej. Autor wielu książek (w Polsce nakładem Wydawnictwa Czarne ukazały się: Psożercy ze Svini, Umierający Europejczycy, Europejski alfabet oraz Niemcy na peryferiach Europy) i laureat licznych nagród, m.in. Austriackiej Nagrody Państwowej w dziedzinie publicystyki kulturalnej (1994), Europejskiej Nagrody im. Charles'a Veillona w dziedzinie eseistyki (1997), Nagrody im. Brunona Kreisky'ego (1998), Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica (2005), Nagrody im. Manesa Sperbera (2005) oraz Mitteleuropa-Preis (2007). Mieszka i pracuje w Salzburgu.
Książki Gaußa wydane w wydawnictwie Czarne:
1. Psożercy ze Svini
Psożercy ze Svini" to rodzaj literackiego reportażu poświęconego słowackim Romom, a przede wszystkim ich najniższej kaście zwanej degesi (psożercy). Gauß dotarł do miejsc, do których w Słowacji się nie zagląda: do Luníka IX - największego słowackiego getta leżącego zaledwie dziesięć minut jazdy od centrum Koszyc i do maleńkiej osady Svinia we wschodniej, najbiedniejszej części Słowacji. I tu, i tam slumsy otacza niewidzialny mur, który rozdziela dwa zupełnie różne światy. Świat po tamtej drugiej stronie jest dla nas całkowicie obcy.
2. Umierający Europejczycy
Pasjonująca opowieść o nieznanych lub mało znanych europejskich mniejszościach kulturowych: o Aromunach, Arboreszach w Kalabrii, Niemcach koczewskich, sefardyjskich Żydach w Sarajewie, Łużyczanach. Pięć esejów poświęconych tym kulturowym mniejszościom odsłania przed nami nieznane zakamarki europejskiej mapy, a także trasy, jakimi przed wiekami przedstawiciele owych kultur, opuściwszy swoje ziemie rodzinne, wyruszyli w poszukiwaniu ratunku i ocalenia tysiące kilometrów dalej.
2. Europejski alfabet
Unikalny alfabet pojęć stanowiących naturalną część naszego europejskiego językowego i semantycznego kodu. Po lekturze książek Gaussa Europa staje się równie egzotycznym, obcym i dalekim kontynentem jak Azja. Nic nie jest już takie, jak mogło się wydawać, wszystko się zmienia, każdą opinię trzeba sprawdzić na nowo. Czytając poszczególne hasła &Alfabetu europejskiego miałem ochotę natychmiast wyruszać w świat i rozwijać je w obszerne reportaże. Gauss już to jednak zrobił w swoich kolejnych książkach, częściowo przetłumaczonych na polski. &Alfabet& jest przede wszystkim swoistym przewodnikiem po Europie, jakiej nie znamy. Lub raczej: nie chcemy znać. Gauss pisze bowiem o tym, co doskonale znamy, o tym, co jest tuż obok nas, ale udajemy, że np. &rasizm ekonomiczny& nie istnieje. Max Cegielski Mało kto pisze o mało znanej Europy, o mniejszościach i małych językach, o ludziach na peryferiach, z taką głęboką wiedzą, a jednocześnie tak ciepło i czule jak Karl-Markus Gauss. Martin Pollack
3. Niemcy na peryferiach Europy. Wędrówki przez Litwę, Spisz i brzegiem Morza Czarnego
Pasjonująca, a zarazem bolesna opowieść o zapomnianych niemieckich mniejszościach, po dziś dzień żyjących na krańcach europejskiego świata.
Niemcy na peryferiach Europy" to reportaż podróżniczy, którego autor dociera nie tylko do miejsc zamieszkiwanych przez niemieckie mniejszości, ale także spotyka się z ostatnimi świadkami wielkiej historii - tymi, którzy są ofiarami drugiej wojny światowej i późniejszych czasów.
4. Mieszkańcy Roany odchodzą pogodnie. Wyprawy do Asyryjczyków, Cymbrów i Karaimów
Karl-Markus Gauß słynie ze sztuki pisania reportaży z podróży. Niedawno ponownie wyruszył na penetrację osobliwych kultur, aby "uczyć nas zdumienia nad Europą" ("Frankfurter Allgemeine Zeitung").
W Szwecji spotkał młodych, świadomych siebie Asyryjczyków, tropił losy tych orientalnych chrześcijan, którzy, niegdyś zmuszeni do ucieczki, z powodzeniem znaleźli dla siebie miejsce w nowej ojczyźnie, choć nadal marzą o odzyskaniu starej.
W położonych na uboczu górach północnych Włoch Gauß trafił na ostatnich, mądrych i doświadczonych życiowo Cymbrów, posługujących się najstarszą formą języka niemieckiego i dobrze wiedzących, że policzone są nie tylko ich własne dni, ale także dni kultury cymbryjskiej.
Był również na Litwie u tajemniczych Karaimów, spośród których jedni uważają się za członków nieistniejącego już żydowskiego plemienia, a inni wypierają się wszelkich związków z judaizmem.
Z tych podróży w nieznane Karl-Markus Gauß przywiózł przedziwne opowieści. Dygresje historyczne, analizy polityczne i przesycone gęstą atmosferą opisy miast i wsi przeplatają się tu porywająco z ciepłymi, pełnymi serdeczności opisami niezwykłych ludzi, dając w efekcie suwerenną i niezwykle przekonującą literaturę.
5. W gąszczu metropolii
Karl-Markus Gauß w każdym zakątku świata znajduje outsiderów, których fascynujące losy warto wyciągnąć z mroku minionych lat. W czasie i przestrzeni przemierza Europę wygnańców i uciekinierów, w zaułkach miast tropi ślady ich dawnych mieszkańców. W Bukareszcie odnajduje ducha damy rumuńskiej rewolucji, o której już nikt nie pamięta, że była Angielką, a na płótnie uwiecznił ją węgierski Żyd, podobnie jak ona marzący o jedności rumuńskiej ojczyzny. W Pradze wpada na trop Wenzela Aloisa Swobody – lingwistycznego geniusza posługującego się dwunastoma językami, który pragnął uszlachetnić moralnie całe społeczeństwo. W Brnie poznaje historię Františka Listopada, który opuścił ojczyznę, by przez czterdzieści lat uchodzić za rodowitego Portugalczyka. W Wiedniu - Angelo Solimana, afrykańskiego kamerdynera księcia Józefa I Wacława Liechtensteina, intelektualisty i doradcy, który został oddalony, kiedy ośmielił się poślubić wiedeńską mieszczkę.
Zanim powstała ta książka, Karl-Markus Gauß odbył wiele wyimaginowanych i rzeczywistych podróży – podróży po własnym pokoju i przez pół Europy, przez dzieła i krajobrazy. "W gąszczu metropolii" to fascynująca wyprawa, podszyta niesłabnącą ciekawością, ale i niepokojem o europejski sen.
