Agnieszka Wolny - Hamkało za "Lato Adeli", Wydawnictwo Hokus-Pokus

Opis: Zwyczajne blokowisko, zwyczajne lato, choć może tym razem nieco bardziej lepkie – od gorąca i wrażeń. Czas długich dni, ciepłych nocy; świat z dorosłymi, choć bez ich realnej obecności. Momenty, kiedy „coś” się wydarza. Co dokładnie? Trudno to nazwać jednym słowem. Agnieszka Wolny-Hamkało odsłania kolejne kadry z życia Adeli. Nie mamy jednak pewności, kim jest bohaterka. Dziewczynką, dziewczyną, kobietą? W końcu – ile ma lat? Nadaje imiona kamieniom, czasami przeklina, bierze długie kąpiele w pianie, biega nago nad rzeką. Miewa sny o erotycznym zabarwieniu (a może to nie sny?). Książka w subtelny i wieloznaczny sposób, choć nie bez wyrazistych obrazów, opisuje skomplikowany proces stawania się z dziecka-dziewczynki dziewczyną, w końcu kobietą. A przede wszystkim samą sobą. Przemiana ta dotyczy ciała, umysłu i wszystkich najdrobniejszych elementów, które wpływają na kształt osobowości. Pierwsze erotyczne doświadczenia Adeli są trochę nieporadne, jeszcze dziewczęce, już prawie dorosłe, przeżyte cieleśnie lub we własnej fantazji. Wielowymiarowość tych obrazów gwarantuje język. Wolny-Hamkało pisze w sposób bezkompromisowy, a jej wyobraźnia poetycka jest odporna na przewidywalne skojarzenia
i połączenia słów, które nie powodują lawiny asocjacji. Lato Adeli to także małe, letnie studium spojrzenia, które rozgrywa się  w czasie, gdy nosi się lekkie ubrania, a noce spędza na balkonach. Spojrzenia stają się wtedy niejednoznaczne – zawłaszczające, ale także upragnione, potwierdzające zarówno atrakcyjność, jak i sam fakt istnienia. (Joanna Żygowska)

 

Wyróżnienia literackie w konkursie Książka Roku 2019 Polskiej Sekcji IBBY:

Ewa Jałochowska za książkę "Smutek mamuta. Prawie wszystkie mity świata.Rozmowy z Jędrkiem", Wydawnictwo Nisza

 

Opis: Ludzie od zarania dziejów opowiadają sobie historie. Te wspólne, utrwalone dzięki przekazywaniu z pokolenia na pokolenie, i te znane niewielu: prywatne, intymne, ważne dla określonego kręgu osób, czasami – tylko dwóch. Smutek mamuta przynosi afirmację wytwarzającej się w takiej sytuacji bliskości i empatii. Jest w niej miejsce na głos dziecka i głos dorosłego oraz ich wzajemne oddział ywanie. Czyni to z książki znakomitą lekturę familijną, doskonałą do wspólnego, głośnego czytania przez dzieci i rodziców. Nie jest to przy tym kolejna sztampowa publikacja z mitami dla dzieci, nie jest też jej celem jedynie uwspółcześnienie starych historii. Ewa Jałochowska raczej uważnie przygląda się mitom i przybliża czytelnikom i czytelniczkom dawny sposób myślenia ludzi z różnych części świata; mity są zaś po  raz kolejny opowiadane, a nie tylko powtarzane. Smutek mamuta to także świetnie napisana współczesna literatura, opowieść o opowiadaniu, której narrację tworzą głosy mamy i Jędrka. Czytając książkę, nie warto się spieszyć. Każdy rozdział to inna historia, pełna niuansów i krótkich dziecięco-dorosłych rozważań filozoficznych. Autorka z niezwykłą lekkością myśli podejmuje także temat tradycji. Z kolejnych opowieści wyłania się obraz nie tylko tego, co stare, wspólne, przekazywane niegdyś z pokolenia na pokolenie, ale też tego, co współcześnie kontynuowane i stale poszerzane. Mitologicznych narracji o stworzeniu świata było wiele, a będzie jeszcze więcej. Autorka pisze: „Jędrek otworzył oczy i stworzył świat”. (Joanna Żygowska)

Tina Oziewicz za książkę "Awaria elektrowni", Wydawnictwo Dwie Siostry

 

Opis: Szeroko dyskutowane problemy ze smogiem, tak dokuczliwe dla mieszkańców wielu polskich miast, mogą przysłonić inną ważną kwestię: zanieczyszczenie sztucznym światłem, które ma negatywny wpływ na życie przyrody i człowieka. Awaria elektrowni zaprasza czytelników i czytelniczki do wyobrażenia sobie nocy bez świateł spowodowanej nagłym brakiem prądu w mieście. Przy czym nie chodzi tu o refleksję jedynie z punktu widzenia człowieka, być może zachwyconego rozgwieżdżonym niebem, ale jednak wciąż polegającego na latarce w smartfonie. Autorka w niezwykle liryczny, ale również i realistyczny sposób przedstawia tę nieoczekiwaną sytuację także z perspektyw y rosnących w mieście roślin i zamieszkujących je zwierząt. Lisowi, rakowi, żabie, dziwaczkowi jalapa, jeżowi, ćmie, sowie, ropusze, borsuczycy i słonce noc rozświetlona jedynie blaskiem gwiazd i księżyca przynosi wspomnienia lepszego, bezpieczniejszego i pełniejszego życia, które nie zostało jeszcze bezpowrotnie utracone. Dopiero w taką noc dziwaczek otwiera swój kielich, ćma jest wolna od szalonego tańca wokół lamp, a borsucza mama po raz pierwszy wyprowadza swoje dzieci na świat. I chyba nieprzypadkowo ciemne miasto i jego okolice widziane z samolotu mają kształt serca. Awaria elektrowni to piękna, ważna i inspirująca opowieść o nierozerwalności natury i kultury, który ch jesteśmy częścią wraz z innymi istotami żyjącymi wokół nas. (Justyna Deszcz-Tryhubczak)

Małgorzata Strękowska-Zaremba za książkę "Lilana", Wydawnictwo Nasza

 

Opis: Małgorzata Strękowska-Zaremba od ponad dekady mistrzowsko wykorzystuje motywy i konwencje gatunkowe właściwe dla rozmaitych odmian fantastyki, aby opowiadać o realnych problemach współczesnych dzieci i nastolatków. Po „Złodziejach snów” i „Domu nie z tej ziemi” autorka podarowuje nieco starszym odbiorcom „Lilanę” – na poły baśniową, a na poły zanurzoną w tradycji horroru historię Natali i, jej rodziców i brata, którzy (urzeczeni? zwabieni?) przeprowadzają się do tytułowej miejscowości. Jest to jednocześnie pełen barw obraz namalowany prozą najwyższej próby; literacki portret ludzi, zwierząt, roślin, budynków, przedmiotów i legend składających się na oniryczno-fantazmatyczną czasoprzestrzeń miasteczka – jednocześnie pociągającą i budzącą grozę. Pisarka, czyniąc z Natalii narratorkę, prowadzi i nteresującą w formie i treści narrację wspomnieniową: gdy czytamy „Lilanę”, mamy wgląd tylko w perspektywę głównej bohaterki; nierzadko czujemy, że dziewczyna nie mówi całej prawdy o wydarzeniach, które stały się jej udziałem; podejrzewamy, że są w jej relacji pęknięcia, puste miejsca, wyrwy. Wspomnienia narratorki, przywoływane przez fotografie z przeszłości, pozwalają na stopniowe rozwikłanie tajemnicy i  dostrzeżenie, że pod warstwą sensacyjnej, fantastycznej fabuły kryje się bolesna opowieść o traumie, stracie, żalu i winie, o milczeniu i głosie.
Ostatni rozdział stawia czytelników i czytelniczki przed kolejnym wyzwaniem: odpowiedzią na pytanie, czy to, o czym czytali, jest prawdą, czy też – jak w cytowanym w motcie powieści utworze Taco Hemingwaya – „to wszystko na niby, to wszystko na niby”. (Maciej Skowera)

 

Pozostałe nominacje literackie w konkursie Książka Roku 2019 Polskiej Sekcji IBBY:

Justyna Bednarek za książkę "Banda Czarnej Frotté (Skarpetki powracają!)", Wydawnictwo Poradnia K

 

Opis: „Na kłopoty... Bednarek!” – chciałoby się powiedzieć po lekturze kolejnej już części bestsellerowego cyklu. Przy „Bandzie Czarnej  Frotté” nie sposób szeroko się nie uśmiechać (a momentami trudno nie śmiać się w głos!). Tym razem zamiast krótkich opowiadań o losach skarpetek pisarka wybrała dłuższą formę – i słusznie, gdyż tytułowa przywódczyni grupy awanturniczych (i lubiących się awanturować)  części garderoby zasługuje na wielostronicową historię. Autorka, nie tracąc nic ze swojego skrzącego się humorem stylu, sprawnie porus
za się po meandrach tradycji literackiej i proponuje fabułę opierającą się na wzorcach prozy podróżniczo-przygodowej (nawiązuje do prawideł eposu i romansu heroicznego, prześmiewczo wyzyskuje kolonialny schemat narracji o podbijaniu dalekich lądów, daje nowe życie nieco zapomnianemu gatunkowi literatury dziecięcej i młodzieżowej – powieści pirackiej). Bednarek okazuje się mistrzynią w łączeniu przeszłości i teraźniejszości: oto na kartach książki sąsiadują ze sobą postaci mitologiczne (Andromeda, Kasjopeja, Perseusz) oraz ożywione  smartfony (stojące na straży „straconego czasu i straconych okazji”); jednooki Olbrzym Tyran (nowoczesny, a jednak podobny do Homeryckiego Polifema) oraz armia białych rękawiczek (wojowniczek okrutnych, lecz eleganckich i dobrze wychowanych). Sama Czarna Frotté jest bohaterką sprytną, odważną i mającą zaskakującą tajemnicę. Oto tysiąc pierwsza twarz archetypowego mitycznego herosa! (Maciej Skowera)

Katarzyna Maziarz za książkę,"Trochębajki o Stanisławie Wyspiańskim", Muzeum Narodowe w Krakowie

 

Opis: Stanisław Wyspiański był twórcą uniwersalnym – malarzem, pisarzem, architektem, projektantem... Dlatego też przedstawienie jego biografii w przystępnej dla młodych czytelników i czytelniczek formie stanowi ogromne wyzwanie. Katarzyna Maziarz poradziła sobie z nim niezwykle przekonująco, a zarazem pomysłowo. „Trochębajki o Stanisławie Wyspiańskim” to zbiór historii o artyście opowiedzianych przez tych, którzy go poznali lub byli świadkami jego pracy. I nie chodzi tu tylko o ludzi! Wyspiańskiego wspominają na przykład jego ciocia, Joanna Stankiewiczowa, Dziad Proszalny spod kościoła Mariackiego, duch króla Kazimierza Wielkiego, piec z bronowickiej chaty czy dziewanna z witraża w kościele ojców Franciszkanów. Wypowiedzi każdego z narratorów mają swój własny styl i niepowtarzalną dynamikę, co widać szczególnie wyraźnie w przypadku pieca, oburzonego, że to nie on
został bohaterem „Wesela”; w rzeczowych uwagach surduta, który  dzielnie wspierał artystę w trudnych momentach; wreszcie – w lirycznych rozmyślaniach dziewanny, dumnej, że to właśnie polne kwiaty stały się inspiracją dla Wyspiańskiego. Zawarte w książce opowieści oraz towarzyszące im ilustracje rzucają coraz to nowe światło na postać artysty, zachęcając czytelnika do poskładania poszczególnych fragmentów w całość, do zgłębienia dalszych kontekstów jego życiorysu i twórczości, a przede wszystkim – do odwiedzenia wymienionych w „Trochębajkach” miejsc i osobistego spotkania z jego dziełami. (Justyna Deszcz-Tryhubczak)

Natalia Osińska za książkę Fluff, Wydawnictwo Agora

 

Opis: Słowo „fluff” (z języka angielskiego) oznacza między innymi rodzaj fanfika o nieskomplikowanej fabule i lekkim, optymistycznym nastroju, koncentrującego się na romantycznych przeżyciach bohaterów i zakończonego happy endem. Kolejna – po „Fanfiku” i „Slashu” – powieść młodzieżowa Natalii Osińskiej wpisuje się w tę konwencję, jednocześnie czyniąc z niej ramę dla kilku splecionych ze sobą opowieści o dojrzewaniu, uczuciach, dokonywaniu pierwszych poważnych wyborów życiowych i trudnych relacjach rodzinnych. Towarzysząc przygotowującej się do matury Matyldzie, czytelnicy i czytelniczki są więc świadkami jej fascynacji tajemniczą Wiką, burzliwego związku Daniela i Leona, dramatycznego ślubu Sandry i Huberta oraz powoli rodzącej się przyjaźni między mamą Matyldy a tatą Daniela, próbującymi zaakceptować rosnącą niezależność swoich dzieci. Niezobowiązująca, momentami wręcz
humorystyczna konwencja fluffu pozwala autorce na przedstawienie młodzieży LGBTQ jako zwykłych nastolatków przeżywających wzloty i upadki, problemy podobne do tych, których doświadczają  ich hetenormatywni rówieśnicy. Przykładem może tu być bunt nowożeńców przeciwko tyrańskiemu ojcu panny młodej, reprezentującemu skostniałe poglądy i tradycje. Autorka poświęca również sporo uwagi zjawisku FOMO (strach przed pominięciem) i autokreacji w mediach społecznościowych, a także niebezpieczeństwu osamotnienia, którego
nie potrafi zażegnać nawet posiadanie sporej grupy obserwatorów na Instagramie czy Facebooku. Powieść Natalii Osińskiej, jakkolwiek zabawna i pogodna, jest niewątpliwie ciekawą diagnozą współczesnej rzeczywistości i wyzwań, jakie stawia ona przed dzisiejszą młodzieżą. (Justyna Deszcz-Tryhubczak)

Anna Sakowicz za książkę "Listy do A. Mieszka z nami Alzheimer", Wydawnictwo Poradnia K

 

Opis: Książek łamiących tabu w polskiej literaturze dla młodych było już wiele. Jednak dopiero w „Listach do A”. podjęty został temat choroby Alzheimera jako doświadczenia, które dotyka także dziecka, gdy dotyczy bliskiej mu osoby. Anna Sakowicz opowiada historię z perspektywy kilkuletniej dziewczynki, Anielki, w której domu nagle zamieszkała ukochana babcia. Wraz z nią wprowadził się jeszcze ktoś. Tajemniczy pan o trudnym do zapamiętania nazwisku, po prostu A. Jego pojawienie się spowodowało wiele problemów. Jednego poranka ułożył na półkach lodówki buty domowników. Innym razem podlał konewką szuflady zamiast kwiatów. Za każdym razem jednak zrzucał winę na babcię. By się go pozbyć, Anielka zaczyna pisać tytułowe listy. Prosi w nich o zostawienie w spokoju babci, a tym samym – całej rodziny. Kolejne części korespondencji przedstawiają rozwój choroby, a także rosnący stan dziecięcej wiedzy na jej temat. Proces odnajdywania się w rzeczywistości naznaczonej babcinym zapominaniem staje się także procesem żegnania się z bliską osobą i przywoływania najpiękniejszych wspomnień z nią związanych. W tej przyspieszonej lekcji dojrzałości towarzyszy Anielce starsza siostra. Choć dziewczyny często się kłócą,  kryzysowa
sytuacja w obu wyzwala nową jakość siostrzanych uczuć. Umożliwia im to wspólne przeżycie pięknych chwil z ukochaną babcią. Sakowicz z niezwykłą wrażliwością opisuje chorobę, której objawy są trudne do wyobrażenia. Nie tylko dla dziecka. (Joanna Żygowska)

Michał Zabłocki za książkę "Wiersze do kolorowania", Czuły Barbarzyńca Press

 

Opis: Poezja w polskiej literaturze dla dzieci jest współcześnie stosunkowo wąsko reprezentowana, choć publikacji wypełnionych rymowankami powstaje wiele. Niepozorna książka (która jest także kolorowanką) pod zwyczajnym na pierwszy rzut oka tytułem skrywa w sobie dwadzieścia niezwykłych wierszy. Bez rymów. Michał Zabłocki już od pierwszego wiersza zabiera czytelników i czytelniczki na niezwykłą przejażdżkę. Wsiadamy do czerwonego autobusu, po czym niespodziewanie znajdujemy się w żółtej łodzi podwodnej. A to dopiero początek. Wiersze do kolorowania wyrastają z codzienności, ale nie stanowią wyłącznie jej opisu. Dotyczą choćby zupy pomidorowej, nocy i poranka czy zanieczyszczonego powietrza. Ciekawe jest jednak to, co dzieje się między następującymi po sobie strofami i poszczególnymi wersami.  Ich połączenia niekiedy wywołują wzruszenie, uśmiech czy śmiech, ale
także zaskoczenie. Ta nieoczywistość to miejsce dla czytelników i czytelniczek, przestrzeń na ich własną interpretację. Wiersze do kolorowania napisał dorosły, który wie, że nie jest już dzieckiem, nie udaje, że mówi w jego imieniu. Wprost przyznaje, że dzieci i dorośli się różnią, również w sposobie łączenia słów. Głos poety jest nacechowany nutą melancholii i zadumy. Nie brakuje w nim jednak przewrotności, szaleństwa, radości i afirmacji świata. To wiersze do cierpliwej lektury, wers po wersie. Jak każda dobra literatura (a w szczególności poezja) – wielokrotnej. Co z tego wynika? Sam, sama się przekonaj. Poeta mówi: otwórz trzecie oko. (Joanna Żygowska)

Nagroda specjalna „Dziecko jest najważniejsze”:

Marcin Szczygielski za książkę "Teatr Niewidzialnych Dzieci", Instytut Wydawniczy Latarnik

 

Opis: Gdy „Teatr Niewidzialnych Dzieci” zdobywał wyróżnienie literackie w konkursie Książka Roku 2016, przewodnicząca jury, Irena Bolek-Wiącek, pisała, że „wbrew pozorom nie jest to jeszcze jedna książka o traumatycznych przeżyciach podopiecznych domów dziecka. A przynajmniej nie tylko o tym tu mowa – także o pewnej »niedzieli bez Teleranka« sprzed 35 lat”. Kontekst historyczny, choć istotny, schodzi na dalszy plan, gdy czytamy powieść Marcina Szczygielskiego w poszukiwaniu wątków związanych z losem tytułowych „niewidzialnych dzieci”. Dwudzielna struktura dzieła pozwala pisarzowi na skontrastowanie obrazów dwóch odmiennych placówek: molocha w Siemianowicach Śląskich, którego nazwa – „Młody Las” – nijak ma się do tamtejszej codzienności, oraz „Dębowego Lasu”, leżącego gdzieś pod Lublinem, dokąd główny bohater powieści, dziesięcioletni Michał, trafia po traumie spowodowanej odejściem ukochanej opiekunki i najlepszego kolegi.
„Dębowy Las” to wyjątkowy dom dziecka. Panuje w nim niemal rodzinna atmosfera, wychowanków jest niewielu, a dorośli są przyjaciółmi podopiecznych. Tam właśnie chłopiec poznaje Sylwię, „kuzynkę” Lindgrenowskiej Pippi i Ani z powieści Lucy Maud Montgomery – zakochaną w sztuce scenicznej młodą artystkę, która wkrótce wraz z Michałem i innymi dziećmi zakłada amatorski teatr. Utwór Szczygielskiego można czytać przez pryzmat wydarzeń roku 1981, dostrzegając w powieści metaforę życia w różnych okresach PRL-u (w tym stereotyp
owym, „szarym”, w karnawale Solidarności, w stanie wojennym). Wielkim osiągnięciem pisarza jest jednak również pełne wrażliwości i dbałości o realia ukazanie egzystencji podopiecznych ówczesnych domów dziecka, w tym – losów Michała, którego postać pod wieloma względami wykracza poza standardowe portrety literackich sierot. (Maciej Skowera)

Nagroda  za upowszechnianie czytelnictwa w konkursie Książka Roku 2019 Polskiej Sekcji IBBY

Danuta Świerczyńska-Jelonek, za to, że jako nauczycielka nauczycieli wykształciła kilka pokoleń pedagogów i bibliotekarzy, dla których czytelnictwo dzieci i młodzieży stało się
życiową pasją.Pedagożka,literaturoznawczyni, nauczycielka akademicka, która wykształciła kilka pokoleń nauczycielek i nauczycieli. Autorka i współautorka wielu pozycji naukowych,
artykułów. Członkini kolegium redakcyjnego kwartalnika o książce dla dzieci „Guliwer”. Zasiadała w jury wielu nagród literackich. Przyjaciółka wielu domów dziecka i zakładów
opiekuńczych dla młodzieży, gdzie działa biblioterapeutycznie, przynosząc dzieciom książki najwyższej jakości i organizując działania wokół nich.

Fot.Maciej Wróbel.

Nominacje do nagrody za upowszechnianie czytelnictwa w konkursie Książka Roku 2019 Polskiej Sekcji IBBY:

Lucyna Brzezińska- Eluszkiewicz – animatorka kultury, autorka oryginalnych warsztatów, imprez i cykli tematycznych propagujących czytelnictwo m.in. TuCzyTam i CzyTam Świat, Czytanie i Działanie. Pracuje w Fundacji 12 Kamienica w Bydgoszczy.

Jolanta Grzelczyk – bibliotekarka i promotorka literatury w Polsce i zagranicą. Inicjatorka akcji „Czytam po polsku” oraz organizatorka spotkań z polskimi twórcami „Noc w Bibliotece” w Wielkiej Brytanii i Kanadzie.

Urszula Hoczyk – kustoszka w Bibliotece Gminy Stare Babice. Założycielka lokalnych Dyskusyjnych Klubów Książki, organizatorka wielu akcji promujących czytelnictwo, m.in. „Bibliotekarka z bajkową walizką”, „Bibliobajka”. Autorka rubryki w lokalnej „Gazecie Babickiej”.

Kapituła nagrody za upowszechnianie czytelnictwa:

Beata Jewiarz, Iwona Haberny, Małgorzata Narożna

Gratulujemy wszystkim nagrodzonym, wyróżnionym i nominowanym!

 

Konkurs Książka Roku 2019 Polskiej Sekcji IBBY jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Nagrody pieniężne w konkursie sponsorują: partner konkursu - wydawnictwo Nowa Era, oraz  firma Lotos Poligrafia Sp. z o.o.