Bibliotekarka Roku Monika Machowicz: współczesny bibliotekarz ciągle się uczy

Wczoraj Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich rozstrzygnął XI edycję Ogólnopolskiego Konkursu SBP Bibliotekarz Roku 2020. Zwyciężczynią została Monika Machowicz z Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej. Zapraszamy do lektury rozmowy z laureatką.

Co oznacza dla Pani ta nagroda?

Ta nagroda to dla mnie ogromne wyróżnienie i zaskoczenie równocześnie. Niezmiernie ucieszyłam się, że to co robię zostało tak wysoko ocenione. Ale ta nagroda to dla mnie przede wszystkim forma docenienia tego, co udało nam się zrealizować w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej w ubiegłym roku, niewątpliwie bardzo trudnym dla kultury. Nowe wyzwania, jakie postawiła przed nami, bibliotekarzami pandemia, sprawiły, że znów musieliśmy wykazać się pomysłowością, kreatywnością, nauczyć się „działać” online w różnych sferach funkcjonowania biblioteki, żeby cały czas „być” z naszymi czytelnikami, za zamkniętymi drzwiami, przeniesieni do przestrzeni wirtualnej.

To, że nagroda w tym roku trafiła do mnie, a jest ona przyznawana za wyróżniające się dokonania zawodowe, dydaktyczne czy popularyzatorskie, stanowi dla mnie potwierdzenie, że krośnieńska biblioteka stanęła na wysokości zadania, mierząc się z nowymi wyzwaniami roku 2020, i cieszę się, że stało się to z moim udziałem.

Co zrobić, żeby zostać Bibliotekarzem Roku?

Lubić to co się robi, ciągle szukać nowych pomysłów na promocję czytania i biblioteki i je realizować. Pamiętając cały czas, że biblioteka to ludzie i wszystko robimy dla nich – dla naszych czytelników, którzy przychodzą pożyczyć książkę, i dla tych, którzy chcą tylko się spotkać, porozmawiać, skorzystać z komputera.

Co udało się zrobić w krośnieńskiej bibliotece w trudnych warunkach pandemii?

Tu lista może być długa… Ale wymienię tylko kilka większych inicjatyw, które w pandemicznej rzeczywistości w KBP realizowaliśmy w 2020 roku. Już na początku pierwszego lockdownu w marcu 2020 roku zrealizowaliśmy wiele wydarzeń online pod wspólnym hasłem #zostanwdomuzkbp.

Bibliotekarze KBP rozpoczęli realizację dwóch cykli „czytań” dla dzieci pod hasłami: #czytajwdomumaluchowi oraz #czytajwdomustarszakowi. W sumie w 36 odcinkach dzieci mogły posłuchać interpretacji utworów klasyki polskiej i światowej. W tym samym czasie uruchomiono biblioteczny e-teatr.

W cyklu „Biblioplastyczne inspiracje dla małych i dużych” można było zobaczyć tutoriale, pokazujące, jak wykonać okolicznościowe dekoracje, korzystając z technik origami, makramy czy decoupage.

Z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich ogłosiliśmy konkurs fotograficzny, w którym można było wysłać „selfie z książką”, fotografie bliskich jak czytają, a także zdjęcia czytanych książek. Na konkurs „Co czytamy – jak czytamy? w czasie epidemii” wpłynęły zdjęcia czytających osób z całej Polski.

W formie online KBP realizowała również XVII Ogólnopolski Tydzień Bibliotek w dniach 8-15 maja – „Zasmakuj bibliotece”.

Specjalną ofertę online KBP przygotowała na czas wakacji. M.in. w cyklu „Zwierzakowakacje” można było obejrzeć 9 inscenizacji przygotowanych przez bibliotekarzy w oparciu o literaturę o zwierzętach.

Dużym zainteresowaniem cieszył się cykl „Bibliolaboratorium” przygotowany przez pracowników Oddziału dla Dzieci, w którym prezentowane były doświadczenia i eksperymenty możliwe do przeprowadzenia w domu za pomocą substancji i przedmiotów codziennego użytku. W każdy czwartek proponowaliśmy natomiast cykl quizów i zabaw „Zagadkowe lato z książką” – głównie za pośrednictwem Facebooka.

W formie podcastów natomiast pracownicy Czytelni Głównej KBP przygotowali cykl „Znani i mniej znani krośnianie”, w ramach którego można posłuchać o krośnianach i ich wkładzie w rozwój miasta – m.in. o Stanisławie Bergmanie, Janie Szczepaniku, Michale Mięsowiczu czy Robercie Portiusie.

KBP, podobnie jak w poprzednich ośmiu edycjach, zrealizowała również w tym roku Narodowe Czytanie, tym razem w wersji online. 5 września wyemitowano 8 filmów, na których fragmenty „Balladyny” Juliusza Słowackiego czytała młodzież szkolna i bibliotekarze KBP. Czytania odbyły się na rynku miasta, w plenerach, a także w pomieszczeniach biblioteki.

W czerwcu rozpoczęliśmy również realizację projektu „Wirtualne biblioinspiracje – od czytania do działania” z programu „Kultura w sieci” dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Kultury – wszystkie wydarzenia zrealizowano w formie online! I cały czas dostępne są na kanale YouTube.

W ramach tego projektu przez całe wakacje prezentowaliśmy cykl „czytań” dla dzieci „Czytamy klasykę – krośnianie dzieciom”, w którym znane osoby z Krosna czytały bajki i baśnie, m.in. braci Grimm i Hansa Christiana Andersena.

Na początku czerwca odbył się wykład dr. Piotra Mareckiego, który stanowił wprowadzanie do alternatywnych form popularyzacji twórczości literackiej. Dr Marecki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, omówił m.in. definicje i terminy związane z literaturą cyfrową i eksperymentalną i przedstawił zrealizowane projekty wpisujące się w ten nurt.

Również w czerwcu odbył się wykład/warsztat tworzenia opowieści „Tak się opowiada…”, który prowadziła Joanna Sarnecka, antropolożka kultury, opowiadaczka w założonej przez siebie grupie Opowieści z Walizki.

W ramach tego projektu powstaje również vlog pn. „MAGiEL książkowy”. Wideoblog na kanale YouTube tworzy bibliotekarka z Oddziału dla Dzieci, Elżbieta Staroń, która w cotygodniowych odcinkach prezentuje wartościowe książki dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

Beneficjentami projektu byli również bibliotekarze uczestniczący w dwóch szkoleniach online: „Jak zorganizować spotkanie online w bibliotece” oraz „Animacja i promocja czytelnictwa w przestrzeni wirtualnej”. W szkoleniach uczestniczyli bibliotekarze z Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej oraz bibliotek samorządowych z powiatu krośnieńskiego.

W projekcie znalazły się również spotkania autorskie – zrealizowane w okresie września i października. I tak wirtualnie można było spotkać się z Małgorzatą Rejmer, Mają Wolny, Jakubem Małeckim, a dzieci z Joanną Olech (spotkanie prowadziła Barbara Gawryluk) i Anną Onichimowską.

Również w 2020 roku udało nam się zrealizować projekt szkoleniowy W szkoleniach tych wzięło udział 175 bibliotekarzy.

Bardzo ważnym projektem zrealizowanym w pandemicznej rzeczywistości w 2020 roku był dla nas projekt pn. „Biblioteki w czasie i przestrzeni” z programu współpracy transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020, realizowany ze słowackim partnerem – biblioteką publiczną Krajská Knižnica P. O. Hviezdoslava w Preszowie. Finalnym produktem projektu jest aplikacja mobilna prezentująca znane osobowości Krosna i Preszowa w formie biogramów nałożonych na ścieżki tematyczne, wzbogacona quizami i odnośnikami do katalogów online bibliotek w Krośnie i Preszowie. Aplikacja dostępna jest w trzech językach: polskim, słowackim i angielskim. W ramach tego projektu powstały również wirtualne spacery po Krośnie i Preszowie oraz bibliotekach obydwu miast. Aplikację można bezpłatnie pobrać na telefon lub tablet.

Jak widzi Pani rolę bibliotekarza współcześnie?

Myślę, że rola bibliotekarza we współczesnym świecie może mieć bardzo szeroki zakres i tylko od naszych kompetencji zależy, jak tę rolę będziemy realizować. Niewątpliwie współczesny bibliotekarz to osoba ciągle ucząca się, rozwijająca swoje umiejętności, poszerzająca wiedzę, otwarta na innowacje i zmiany, a przede wszystkim będąca na bieżąco z nowymi technologiami. Bardzo dużo mówi się o hybrydowości współczesnej biblioteki, łączącej tradycję z nowoczesnością, i w tym kontekście myślę, że rolą bibliotekarza jest bycie trochę takim łącznikiem między właśnie tym tradycyjnym postrzeganiem bibliotek a jej zupełnie nowoczesnym wizerunkiem, nowymi funkcjami. Bibliotekarz powinien być osobą kreującą nową ofertę biblioteki, zachęcającą do sięgania po książkę w jej różnych formach, ale równocześnie pokazującą, że współczesna biblioteka to nieskończone możliwości działań w różnych sferach życia, niekończenie z książką związanych, ale na pewno, że biblioteka to takie miejsce, do którego warto przyjść! W skrócie: współczesny bibliotekarz to osoba wielofunkcyjna i wielozadaniowa!

Kim dla lokalnej społeczności może być dobry bibliotekarz?

W środowisku lokalnym, czyli tym najbliższym dla biblioteki, bibliotekarze powinni odgrywać bardzo istotną rolę. Jak wiemy, współczesna biblioteka dawno przestała być wypożyczalnią i czytelnią. To nowoczesna instytucja kultury, która stara się zaspokajać potrzeby czytelnicze, informacyjne i kulturalne właśnie lokalnej społeczności, i tylko od bibliotekarzy zależy, jak odpowiemy na te potrzeby i co zaoferujemy mieszkańcom. Myślę, że świetną formą odpowiedzi na te potrzeby mieszkańców są m.in. prowadzone przez bibliotekarzy Dyskusyjne Kluby Książki (w KBP działają trzy DKK, a także Klub Podróżnika i Klub Filmowy). To również bibliotekarze w lokalnej społeczności często organizują warsztaty i spotkania rozwijające zainteresowania konkretnych osób. To dzięki bibliotekarzom zmieniamy stereotypowe postrzeganie bibliotek.

Bardzo podoba mi się koncepcja biblioteki jako „trzeciego miejsca”, miejsca kojarzonego z czasem wolnym od pracy i obowiązków, otwartym na różnorodne potrzeby i zainteresowania właśnie tej lokalnej społeczności, zachęcającym do odwiedzin. I myślę, że to bibliotekarze powinni robić wszystko, aby biblioteka tak właśnie była postrzegana w tej lokalnej społeczności – jako miejsce, do którego zawsze można przyjść, spotkać się, w którym status materialny jest bez znaczenia, w którym nie ma obowiązków, a czekają tylko przyjemności.

– rozmawiał Krzysztof Cieślik