Historyczne księgozbiory będą zrekonstruowane i udostępnione cyfrowo

Instytut Północny do 2024 roku będzie pracował nad rekonstrukcją pierwszej powojennej olsztyńskiej biblioteki naukowej. Rezultatem projektu ma być powstanie liczącej 21,5 tys. rekordów i 30 tys. plików graficznych elektronicznej bazy książek wydanych do 1945 roku.

Kierownik biblioteki Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie dr Anna Bujko poinformowała PAP, że naukowcy z tej placówki będą badali książki wydane do 1945 roku, które obecnie znajdują się w sześciu najważniejszych olsztyńskich książnicach: Archiwum Państwowym, Bibliotece Instytutu Północnego im. W. Kętrzyńskiego, Bibliotece Muzeum Warmii i Mazur, Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” oraz Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej.

„Celem naszej pracy będzie rekonstrukcja i scalenie księgozbiorów historycznych, których losy zostały dramatycznie przerwane przez II wojnę światową” – powiedziała.

„Chcemy zrekonstruować pierwszą powojenną bibliotekę naukową i włączyć w obieg naukowy niedostępne dotąd źródła do badań nad historią Warmii i Mazur, które znajdują się w Instytucie Północnym im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie” – zaznaczyła dr Bujko.

Dodała, że efektem pracy naukowców będzie stworzenie Elektronicznej Bazy Proweniencji, która będzie liczyć 21.5 tys. rekordów zawierających około 30 tys. plików graficznych (ze znakami własnościowymi zbiorów wydanych do 1945 r.).

Aby ustalić pochodzenie danych książek naukowcy będą badać znaki własnościowe w nich zamieszczone: ekslibrisy, pieczątki, zapiski rękopiśmienne oraz naklejki. „To jest nieocenione źródło do historii książki i bibliotek, a także dziejów czytelnictwa i obiegu książki. Wyniki przeprowadzonych badań dadzą możliwość poznania losów księgozbiorów zanim trafiły one do ich obecnych właścicieli” – podkreśliła dr Bujko.

Ponieważ wytypowane do badań księgozbiory posiadają również znaki osób prywatnych, w tym zapiski rękopiśmienne, realizacja projektu wpłynie na rozwój biografistyki. „Znaki własnościowe są bowiem nieocenionym źródłem do biografii ich właścicieli, często przecież wybitnych duchownych i uczonych. Należy również podkreślić, że wytypowane zbiory to książki ruchome. Dotyczą historii Niemiec, Polski oraz innych krajów – głównie europejskich. Olsztyn stał się miejscem, w którym krzyżują się historie wielu państw, miast, instytucji oraz osób. Historie te zapisane są w książkach” - dodała kierownik biblioteki Instytutu Północnego.

Przy okazji badania przedwojennych olsztyńskich ksiąg naukowcy pochylą się także nad działalnością Emilii Sukertowej-Biedrawiny, która od 1945 r. wyjeżdżała w teren, skąd zwoziła do Olsztyna cenne zabytki piśmiennictwa.

Dzięki jej uporowi i świadomości ogromnej wartości zbiorów, w ciągu pięciu lat powstała w Olsztynie najważniejsza biblioteka specjalistyczna na Warmii i Mazurach, gromadząca zbiory z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Charakter księgozbioru odpowiadał działalności utworzonego w 1945 r. Instytutu Mazurskiego, w którym pracowała Sukertowa, przekształconego w Stację Naukową Instytutu Zachodniego, a następnie Stację Naukową Polskiego Towarzystwa Historycznego. Od 1963 r. organizatorem Biblioteki był Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, a od 2019 r. działalność tę kontynuuje Instytut Północny im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie.

Projekt badania najważniejszych olsztyńskich księgozbiorów będzie kosztował ponad 900 tys. zł, finansuje go Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa”.

źródło: PAP, Joanna Kiewisz-Wojciechowska