Międzynarodowy Dzień Tłumacza 2023 – jutro wielkie święto ambasadorów literatury

W sobotę, 30 września obchodzimy Międzynarodowy Dzień Tłumacza. Święto jest okazją do podkreślenia roli tłumaczy w promowaniu różnorodnych kultur, literatury i jej dzieł we wszystkich krajach świata. To właśnie dzięki ich pracy i pasji polska literatura ma szansę zyskać popularność za granicą.

Instytut Książki od lat wspiera tłumaczy. Prowadzimy szeroko zakrojone działania, których celem jest jak najpełniejsza obecność literatury polskiej za granicą. Poniżej przybliżymy te najważniejsze.

Program Translatorski ©Poland

To program adresowany do zagranicznych i polskich wydawców zainteresowanych wydawaniem polskich książek w tłumaczeniach na inne języki. Dzięki niemu w ciągu ostatnich dwóch dekad ukazało się za granicą ponad 2600 polskich książek – od klasyki, przez literaturę gatunkową, książki dla dzieci, po najciekawsze pozycje z polskiej literatury pięknej, eseju czy biografii.

Program Sample Translations ©Poland

Programowi Translatorskiemu ©Poland towarzyszy program Sample Translations ©Poland, za pomocą którego tłumacze przedstawiają polskie książki zagranicznym wydawcom. W ramach programu Sample Translations wydawcy mają możliwość zapoznania się z fragmentami książek – nierzadko stanowi to pierwszy krok do publikacji całych utworów.

Program Publishing Proposals

Uzupełnieniem tych dwóch flagowych programów Instytutu Książki jest Publishing Proposals. To program uruchomiony w roku 2020, który kierowany jest do wydawców i agentów. W ramach Publishing Proposals finansujemy prezentację wydawniczą w języku obcym (2/3 całości musi stanowić próbny przekład książki na język obcy, a dodatkowe materiały o książce, takie jak streszczenie, raport czytelniczy, recenzja, biografia autora itp., mogą obejmować nie więcej niż 1/3).

Kolegium Tłumaczy

Każdego roku w ramach programu studyjnego gościmy w Krakowie – a od 2020 roku także w Warszawie – grupę tłumaczy, którym oferujemy warunki do spokojnej pracy nad przekładami, bibliotecznych poszukiwań, spotykań z autorami i ekspertami Kolegium Tłumaczy działa od 2006 roku. Dotychczas w ramach ponad stu trzydziestu pobytów stypendialnych przyjechało ponad stu tłumaczy z niemal czterdziestu krajów (Albania, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Brazylia, Bułgaria, Chiny, Czechy, Finlandia, Francja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Indie, Izrael, Japonia, Kolumbia, Korea Południowa, Kuba, Litwa, Łotwa, Estonia, Niemcy, Portugalia, Rumunia, Rosja, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja, Ukraina, USA, Węgry, Wielka Brytania, Wietnam, Włochy).

Szkoła Nowych Tłumaczy

W 2020 roku uruchomiliśmy także kolejny program: Szkołę Nowych Tłumaczy, która ma budować nowe środowiska tłumaczy literatury polskiej. Bez tłumaczy literatura polska za granicą nie zaistnieje i mamy nadzieję, że dzięki Szkole Nowych Tłumaczy uda się wychować kolejne pokolenia pasjonatów. Instytut Książki docenia pracę tłumaczy nie tylko, wspierając przekłady i finansując wizyty studyjne. Za obecnością polskich pisarzy w świecie stoją przede wszystkim promotorzy naszej literatury w poszczególnych krajach. Bez ich pasji i pracowitości obecność i sukces polskich książek poza granicami kraju po prostu nie byłyby możliwe.

Nagroda Transatlantyk

By uhonorować wielkich ambasadorów naszej literatury utworzyliśmy w 2005 roku wyjątkową nagrodę za całokształt dorobku – Transatlantyk. To laur dla wybitnego ambasadora literatury polskiej za granicą. Jej laureatem może zostać na przykład tłumacz, wydawca, krytyk bądź animator życia kulturalnego. W tym roku Nagroda Transatlantyk przypadła Hatifowi Janabiemu, obecnie najwybitniejszemu tłumaczowi literatury polskiej na język arabski i jednemu z niestrudzonych promotorów języka i kultury polskiej w krajach arabskich.

Nagroda Found in Translation

W uznaniu szczególnej roli tłumaczeń na angielski, pełniący funkcję języka-pomostu (publikacja po angielsku często otwiera drogę pisarza do innych języków) wraz z Instytutem Kultury Polskiej w Londynie oraz Instytutem Kultury Polskiej w Nowym Jorku powołaliśmy do istnienia specjalną nagrodę wyróżniającą najważniejszy w danym roku przekład polskiej książki na angielski: Found in Translation Award. W tym roku przypadła ona Annie Zaranko za przekład The Peasants Wiesława Reymonta.

Światowy Kongres Tłumaczy Literatury Polskiej

Jednym z najważniejszych przedsięwzięć Instytutu, jeśli chodzi o wsparcie tłumaczy i wymiany kulturowej, jest organizowany cyklicznie (co cztery lata) Światowy Kongres Tłumaczy Literatury. Zeszłoroczna edycja po pandemicznej przerwie okazała się wielkim sukcesem. W tym wielkim święcie polskiej literatury, które honorowym patronatem objął wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński, wzięło udział 500 uczestników, w tym 250 tłumaczy z ponad 50 krajów – w większości z Europy, ale także z Ameryki Północnej i Południowej, Azji i Australii.