Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza dla Marka A. Cichockiego

Marek Aleksander Cichocki odebrał w niedzielę Nagrodę literacką im. Józefa Mackiewicza za książkę „Północ i Południe. Teksty o polskiej kulturze i historii” - zbiór sześciu esejów o ideowych korzeniach polskiej wspólnoty, jej sensie i miejscu w Europie.

„Czytelnik po lekturze pierwszych paru stron od razu się przekona, iż ma do czynienia z eseistyką najwyższych lotów, świetnie kontynuującą tradycje nurtu, który Czesław Miłosz określił niegdyś mianem polskiej szkoły eseju” - powiedział w laudacji przewodniczący jury prof. Maciej Urbanowski.

Dodał, że autor „Północy i Południa” rzeczywiście pisze o polskiej kulturze i historii, ale czyni to mając na podorędziu - między innymi - Arystotelesa, św. Augustyna, Thomasa Manna, Thomasa Stearnsa Eliota oraz własne doświadczenia, z którymi od czasu do czasu się z nami dzieli”. „Tak jest na przykład w eseju +Rzymska forma+, zaczynającym się od wspomnienia ze spotkania ze Sloterdijkiem w rzymskiej siedzibie Instytutu Goethego.

„Cichocki imponuje wiedzą o historii i kulturze, ale gdy trzeba, pomaga sobie wyobraźnią, kreśląc na przykład scenę spotkania Jarosława Iwaszkiewicza z Ferdynandem Goetlem w Stawisku jesienią roku 1944” - dodał. Podkreślił, że język „+Północy i Południa+ jest klasyczny: precyzyjny, klarowny, wyważony, ale i obrazowy, jak wtedy gdy powstanie królestwa Piastów porównane zostanie do wybuchu supernowej a drukarnia Zamoyskiego do Twittera”.

Cichocki podziękował za dostrzeżenie wagi samego zagadnienia, dla którego ta książka została napisana - „czym jest Polska tożsamość i jaką ona ma przyszłość biorąc po uwagę to, jakie budują ją źródła”. „Moje przekonanie jest takie, że nie da się zrozumieć polskiej tożsamości bez fundamentalnego cywilizacyjnie i historycznie podziału a jednocześnie łącznika w historii kulturze Europy pomiędzy północą i południem”.

Wyróżnienie otrzymała książka Marii Wilczek-Krupy „Górecki. Geniusz i upór” jest to biografia kompozytora Henryka Mikołaja Góreckiego. Wacław Holewiński w laudacji powiedział, że biografia Góreckiego jest książką wybitną, taką której wstyd nie znać - zwłaszcza jeśli chcemy się obracać w rejonach naszej polskiej kultury wysokiej. Dodał, że w biografii tej mamy do czynienia z człowiekiem pełnym wad, rozchwianym czasami nie do zaakceptowania. Przypomniał, że Górecki rzadko udzielał wywiadów i rzadko godził się na występy publiczne, więc, jak podkreślił „trzeba nisko pochylić głowę przed autorką, że udało jej się stworzyć tak bardzo prawdziwy obraz znakomitego kompozytora”.

Wyróżniona została również książka Pawła Lisickiego „Epoka antychrysta”. Stanisław Michalkiewicz powiedział, że książka ta wybiega w przyszłość. Dodał, że „akcja dzieje się w drugim dziesięcioleciu XXIII wieku, kiedy to po kilkusetletniej epoce papieży Franciszków konklawe jednomyślnie wybrało papieża, który przyjął imię Judasz”. „Dokonuje on kolejnych reform w kościele, które kończą się pewną formą likwidacji kościoła, a które są przedstawiane jako wyższa forma jego obecności” - powiedział. W ocenie Michalkiewicza ta książka to „rodzaj elegii na zmierzch i upadek cywilizacji łacińskiej, czego jednym z symboli jest spokojne zmierzanie kościoła katolickiego ku katastrofie”. „Ta książka powinna być uznana za pobożną, bo ta katastrofa następuje zgodnie z tym co czytamy w przekazie ewangelicznym” - dodał.

Polsko-Amerykańska Fundacja Edukacji i Rozwoju Ekonomicznego PAFERE przyznała nagrodę dla Krzysztofa Karonia za „Historię antykultury”.

W tym roku jury pod przewodnictwem prof. Macieja Urbanowskiego nominowało do nagrody książki: „Północ i Południe. Teksty o polskiej kulturze i historii” Marka A. Cichockiego (Teologia Polityczna), „Am (dziennik z drugiej strony)” Artura Grabowskiego (PIW), „Ribbentrop-Beck. Czy pakt Polska - Niemcy był możliwy?” Piotra Gursztyna (Wydawnictwo Dolnośląskie), „Historia antykultury” Krzysztofa Karonia (książka ukazała się nakładem autora), „Kamienica” Wojciecha Kudyby (Pewne Wydawnictwo), „Epoka Antychrysta” Pawła Lisickiego (Fabryka Słów), „Cegiełki i inne opowiadania” Krzysztofa Piaseckiego (Biblioteka Słów), „Atropina” Adriana Sinkowskiego (Teologia Polityczna), „Górecki. Geniusz i upór” Marii Wilczek-Krupy (Znak) oraz „Spław” Janusza Węgiełka (LTW).

Nagroda im. Józefa Mackiewicza po raz pierwszy została wręczona w 2002 roku. Przyznawana jest dziełom ze względu na ich walory literackie oraz tematykę - ważną kulturowo, społecznie lub politycznie. Do konkursu zgłaszane są zarówno utwory literackie jak i publicystyczne. Tradycyjnie nagroda im. Józefa Mackiewicza wręczana jest 11 listopada. Zwycięzca otrzymuje medal z podobizną patrona i cytatem z jego książki „Tylko prawda jest ciekawa” oraz nagrodę pieniężną - 10 tys. dolarów.

Wśród dotychczasowych laureatów nagrody są m.in. Wojciech Albiński, Eustachy Rylski, Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Bronisław Wildstein, Paweł Zyzak.

Patron nagrody Józef Mackiewicz, brat Stanisława Cata-Mackiewicza, był autorem książek łączących fabułę z dokumentem, takich jak „Droga donikąd” (1955), „Nie trzeba głośno mówić” (1969), „Lewa wolna” (1965). W 1943 roku za zgodą Niemców i za wiedzą władz AK, Mackiewicz uczestniczył w ekshumacji grobów jeńców polskich w Katyniu, co opisał w relacji „Zbrodnia w lesie katyńskim” (1944). Od 1945 roku mieszkał na emigracji - w Londynie, potem w Monachium, gdzie zmarł w 1985 roku.

[źródło: PAP, Olga Łozińska, Agata Szwedowicz]