Predrag Matvejević
Nie żyje Predrag Matvejević
W Zagrzebiu zmarł Predrag Matvejević, autor znakomitego „Brewiarza śródziemnomorskiego” (Pogranicze).
"Brewiarz śródziemnomorski” to opowieść o losach, które morze przechowuje i kryje niby rozległe archiwum albo olbrzymi słownik etymologiczny.
Matvejević, urodzony w Mostarze nad Neretwą, w Hercegowinie, zaledwie pięćdziesiąt kilometrów od Adriatyku, przemierza w swej literackiej podróży szlaki bursztynu i sefardyjskich Żydów, poznaje szczepy winorośli i opisuje zapach lin okrętowych, analizuje teatralne sceny sprzedaży ryb na targach i słownictwo (na podstawie języka Berberów, którzy mają własną nazwę na uchwyt wiosła, ale nie mają jej na całe wiosło, analizuje historię stosunku tego ludu do morza). Tak rekomenduje książkę Matvejevicia włoski pisarz Claudio Magris, który – jak pamiętamy – na wielu stronach swojego Dunaju wyraża przede wszystkim głęboką tęsknotę do morza. Dalej Magris pisze tak: „Czym właściwie jest ta książka, która ze swą niezwykłą dyskrecją stanowi wyzwanie dla przyjętych podziałów na gatunki literackie? Śródziemnomorze Matvejevica to nie tylko, jak mówi sam autor, przestrzeń historyczno-kulturowa, którą być może do końca zbadał Braudel, ani mityczno-liryczny, żywy temat uwieczniony przez Camusa czy Gidea. Intrygujące połączenie gatunków: portolanu, leksykonu i powieści-eseju, z zachowaniem absolutnej wierności faktom, sprawia, że Brewiarz śródziemnomorski, książka w pełni autonomiczna i odmienna, może kojarzyć się z równie intrygującym i genialnym dziełem – Morzem Micheleta. Nasyciwszy się studiami nad historią Francji i rewolucji, także ów wielki, niestrudzony historyk skupił swą uwagę na latarniach morskich i warstwowym układzie geologicznym wybrzeży, na małżach i florze oceanicznej, na kąpieliskach leczniczych i opowieściach o syrenach. Czytelnikowi Brewiarza wydaje się, że słyszy głos jednej z przedstawionych w nim postaci, które żyją nad morzem, wpatrują się w błyski latarń i kartkują glosariusze. Jednakże współczesny Odys winien raczej przywdziać szlafrok niż kurtkę marynarską i pożeglować wśród półek bibliotecznych tak, jak wśród zagubionych wysp. Dzisiejszy Ulisses winien być oswojony z oddaleniem mitu i wygnaniem z przyrody, stać się badaczem nieobecności lub odejścia od prawdziwego życia. „Brewiarz śródziemnomorski” jest opowieścią, która uruchamia nasze zasoby pamięci i grę wyobraźni”. („Przegląd Polityczny” nr 61/2003)
Predrag Matvejević urodził się w 1932 roku w Mostarze. Ukończył studia romanistyczne. Doktorat uzyskał na Sorbonie. W latach 1959-1991 wykładał literaturę francuską na Wydziale Filozoficznym uniwersytetu w Zagrzebiu. W roku 1991 wyemigrował do Francji, następnie do Włoch. Od 1994 roku jest profesorem zwyczajnym w katedrze slawistyki Uniwersytetu Rzymskiego. Przewodniczący Rady Fundacji „Laboratorio Mediterraneo” w Neapolu, członek założyciel Stowarzyszenia Sarajewo w Paryżu i Rzymie.
Autor książek: (1965); Razgovori s Krlezom (Rozmowy z Krlezą, 1969, 1971, 1974, 1979, 1982, 1987, 2001); Prema novom kulturnom stvaralastvu (Ku nowej twórczości kulturalnej, 1975, 1977); Knjizevnost i njezina drustvena funkcija (Literatura i jej funkcja społeczna, 1977); Te vjetrenjace (Te wiatraki, eseje polemiczne, 1977, 1978); Pour une poetique de l evenement (1979); Jugoslovenstvo danas (Być Jugosłowianinem dzisiaj, 1982, 1986); Otvorena pisma (Listy otwarte w obronie intelektualistów-dysydentów, 1985, 1986); Mediteranski brevijar (Brewiarz śródziemnomorski, 1987, 1990, 1991); Izmedju azila i egzila (1994); Istocni epistolar (Listy ze Wschodu, 1994); Il diario di una guerra (ze wstępem Czesława Miłosza i posłowiem Josifa Brodskiego, 1995); Le Monde „Ex”-Confessions (1996); La Mediterranée et l Europe (1998); Gospodari rata i mira (z Vidosavem Stevanoviciem i Zlatkiem Dizdareviciem, Panowie wojny i pokoju 2000, 2001); L Ile-Mediterranee (2000); Sul Danubio – Belgrado 2000-2001 (2001) Inna Wenecja (2002).
