Legendarna książka Marii Janion, zawierająca m.in. Zmierzch paradygmatu – jeden z najważniejszych polskich tekstów napisanych po 1989 roku. Autorka, mistrzyni trzech pokoleń humanistów, rozpatruje długo konstytuujący naszą tożsamość paradygmat romantyczno-symboliczny w kontekście nowej europejskiej rzeczywistości oraz nagłej ekspansji kultury masowej, proponując zastąpienie go Goetheańską ideą Bildung, czyli kształcenia nastawionego na formowanie osobowości, ponieważ świadoma, krytyczna jednostka jest fundamentem demokracji. 

 

Myśl o zmierzchu paradygmatu romantyczno- symbolicznego nie wszyscy odczytali dokładnie.
Wielu czytelników widziało ją jako określenie stanu definitywnego, dla innych stała się hasłem, tymczasem zmierzch nie oznacza końca. O zmierzchu wylatuje sowa Minerwy, ale też o zmierzchu rodzą się upiory. Wznowienie tej książki przychodzi w czasie, gdy groźniejsze stało się nie populistyczne strywializowanie kultury, choć ono stwarza ludzi bezmyślnych i niezdolnych do czynu, ale pasożytowanie na mitach romantycznych i lepienie z idei i duchowych symboli narzędzi bezpośredniego gwałtu, bo to stwarza ludzi równie bezmyślnych, ale już zdolnych do czynu – najgorszego. 

 

„Zmierzch paradygmatu”, przypis do wydania z 2018 r.

 

Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś, Maria Janion, Wydawnictwo Sic! Warszawa 2018 r., str.188, oprawa twarda, ISBN 978-83-65459-18-3, cena 29,90 zł