O Norwidzie

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) to dziewiętnastowieczny artysta doby romantyzmu, obdarzony wieloma talentami: geniusz pióra, poeta i malarz, rysownik i rzeźbiarz, tłumacz i publicysta, filozof, badacz kultur i cywilizacji. Był wielkim erudytą, obywatelem świata, a zarazem skromnym człowiekiem. Dziś ten artysta jawi się jako ponadczasowy i nowoczesny SZTUKMISTRZ. Jego wpływ na polską literaturę i kulturę był wyjątkowy. Swoimi poglądami zwracał uwagę na sztukę i miejsce poety w społeczeństwie oraz sytuację społeczno-polityczną Polaków. Jest mocno zasłużony na polu poezji, zwłaszcza jej wymiaru intelektualnego i formalnego, choć w czasach sobie współczesnych i obecnie bywa niezrozumiały i odrzucany. Został odkryty dopiero w okresie Młodej Polski, by stopniowo znajdować sobie należne miejsce w literaturze. Dzisiaj uważany jest za artystę, którego twórczość może być inspiracją dla współczesnych.

Sejm i Senat RP ogłosiły 2021 r. Rokiem Norwida w 200-lecie urodzin twórcy

Norwid jako jedyny z wieszczów narodowych był w Krakowie za swojego życia i zostawił po tym ślad w swojej twórczości (Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki nie byli w Krakowie nigdy, Zygmunt Krasiński podróżował przez Kraków, ale nie zostawił o tym świadectwa). Norwid przybył do Wolnego Miasta Krakowa w 1842 r. Był to jego ostatni etap podróży po kraju w towarzystwie podróżnika i literata Władysława Wężyka. Poeta przyjechał do Krakowa z Warszawy przez Minogę, w dniach 19-20 maja 1842 r. Władysław Wężyk gościł Norwida w swojej posiadłości w Minodze, po czym odprowadził go do Krakowa. Relację z pobytu w mieście w formie listu opublikowała „Biblioteka Warszawska”. W Krakowie Norwid oglądał procesję Bożego Ciała 26 maja, harce Lajkonika 2 czerwca oraz prawdopodobnie wybór i intronizację króla kurkowego 9 czerwca. Poza tym Norwid składał wizyty znamienitym osobistościom Krakowa XIX w., odwiedził Bibliotekę Jagiellońską w Collegium Maius, był na Rynku Głównym, pod pałacem biskupim. Prawdopodobnie też odwiedził podkrakowską Mogiłę, gdzie miał wejść na Kopiec Wandy i odwiedzić klasztor oo. Cystersów, w którym mógł oglądać cykl obrazów „Dzieje Wandy” autorstwa Michała Stachowicza.

Fascynacja przeszłością odwiedzanych miejsc, znalazła odzwierciedlenie w twórczości artysty. Śladem po krakowskiej wizycie Norwida są dwa dramaty z 1851 r.: „Wanda” i „Krakus” opracowane na podstawie zagubionych rękopisów z 1847 i 1848 r. Norwid wykonał też prawdopodobnie dwa rysunki przedstawiające Krakusa zabijającego smoka oraz Wandę nad brzegiem Wisły. Dodatkowo dramat „Wanda” rozpoczyna się bezprecedensową w literaturze dedykacją dla mogilskiego Kopca Wandy: „Mogile Wandy pod Krakowem w dowód głębokiego poważania poświęca Autor”. Wszystko to stanowiło inspirację dla późniejszej twórczości Stanisława Wyspiańskiego, który oba dramaty chciał włączyć do repertuaru Teatru Miejskiego w przypadku objęcia jego dyrekcji, a poszukując we wrześniu 1904 r. razem z Zenonem Przesmyckim i Adamem Chmielem rysunków Norwida na Woli Justowskiej pisał w raptularzu: „Po parku z nami Norwid chodzi”.

Norwid bawił w Krakowie i okolicy ponad trzy tygodnie. Potem wyjechał dyliżansem przez Śląsk, Wrocław i Drezno na studia do Włoch i już nigdy nie wrócił do ojczyzny. Pożegnanie z Krakowem było jego nieplanowanym wówczas pożegnaniem z Polską. 23 maja 1993 r. w 110-lecie śmierci Norwida w Krypcie Wieszczów Katedry na Wawelu umieszczono tablicę epitafijną Norwida wykonaną przez Czesława Dźwigaja. Przy tej tablicy 24 września 2001 r. w 180. rocznicę urodzin sztukmistrza złożono urnę z ziemią z grobu Norwida na cmentarzu Montmorency pod Paryżem. W uroczystości wzięli udział m.in. premier Jerzy Buzek oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Andrzej Zieliński.

Kraków pamięta o Norwidzie

Pamięć o swoim patronie i jego związkach z Krakowem kultywuje Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, działający w Krakowie – Nowej Hucie. To dawny Zakładowy Dom Kultury Huty im. Lenina / Ośrodek Kultury Huty im. Tadeusza Sendzimira, który w wyniku transformacji ustrojowej od 1 stycznia 1995 r. stał się miejską instytucją kultury i zyskał nowego patrona. Ośrodek w latach 1995-2018 organizował Dni Norwidowskie w Krakowie. W ramach festiwalu odbywały się uroczystości na Wawelu, sympozja na Uniwersytecie Jagiellońskim, happeningi na ulicach Krakowa, konkursy dla młodzieży licealnej ze szkół krakowskich i noszących imię Norwida, koncerty laureatów konkursu recytatorskiego i poezji śpiewanej oraz wernisaże kopii prac plastycznych Norwida. Od 1999 r. podczas festiwalu prezentowano spektakle norwidowskie, inspirowane twórczością Cypriana Kamila Norwida, przygotowywane pod opieką uznanych krakowskich reżyserów i twórców teatralnych. W 2001 r. spektakl „List do świata” pokazywany był w Instytucie Polskim podczas Dni Norwida w Paryżu. W latach 2000-2016 Ośrodek wydawał też Kartki Norwidowskie, popularyzujące życie i twórczość Sztukmistrza. Za udział w upowszechnianiu twórczości Norwida nasza instytucja otrzymała w 2009 r. medal „za zasługi w upowszechnianiu twórczości Cypriana Norwida” od Fundacji Norwidowskiej oraz Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za działania w tym zakresie.

Recytacje utworów Norwida

Od 2017 r. Ośrodek rokrocznie na przełomie września i października organizuje recytacje utworów C. K. Norwida w opactwie oo. Cystersów w Mogile, zapraszając do współpracy znanych krakowskich aktorów. Wiersze Norwida recytowali już m.in. Dorota Segda (2018) i Jan Peszek (2019). W 2019 r. z okazji 70-lecia Nowej Huty ARTzona Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida zorganizowała artystyczny projekt muzyczno-filmowy „Buntowniki”. Była to opowieść o historii i ludziach z Nowej Huty przedstawiona wybranymi fragmentami twórczości Norwida. Do specjalnie przygotowanej kompilacji tekstów skomponowana została oryginalna muzyka. Do udziału i zaśpiewania utworu zostali zaproszeni mieszkańcy Nowej Huty, którzy na potrzeby projektu stworzyli specjalny Chór Ludowy z Nowej Huty. W grudniu 2020 r. jako zapowiedź krakowskiej odsłony Roku Norwida w 200-lecie urodzin swojego patrona Ośrodek przygotował film „Czasy skończone!” w reżyserii Krzysztofa Ridana z utworami Cypriana Kamila Norwida w interpretacji Tomasza Schimscheinera. Nagrania zrealizowano w sceneriach dawnej wsi Mogiła, którą Norwid prawdopodobnie odwiedził w 1842 r. Podkład muzyczny stanowią utwory Fryderyka Chopina w wykonaniu Jana Oberbeka. Film powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Rady Dzielnicy XVIII Nowa Huta. Zarówno „Buntowniki” jak i „Czasy skończone!” można obejrzeć na kanale YouTube Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida.