Gala wręczenia Nagród Identitas 2016 Foto: Łukasz Kowalski/IAR
Rymkiewicz i Halicka z Nagrodami Identitas 2016
Laureatem tegorocznej, trzeciej edycji Nagrody Identitas w dziedzinie humanistyki i literatury pięknej został Jarosław Marek Rymkiewicz za tom poezji „Koniec lata w zdziczałym ogrodzie” (wyd. Sic!).
W najnowszym tomie Rymkiewicza na ścieżkach życia–ogrodu mijają się wielcy polskiej poezji: Staff, Tetmajer, Lechoń, Iwaszkiewicz… W odpryskach zwyczajnej z pozoru codzienności odbija się wszechświat i jego nieuchronne prawa; dojrzewają próby nazwania i uporządkowania Istnienia. Być może ogrody tych, którzy opadają z sił dziczeją, a być może tylko nabierają innego rodzaju urody? Symboliczny, milanowski ogród już wiele lat temu wdarł się do kanonu polskiej poezji. Zakwitł ponownie.
Muzyczność „Końca lata w zdziczałym ogrodzie”, rym i rytm – ścisły budulec oktostychów spinają powszedniość ze sprawami ostatecznymi. Wypielęgnowane ręką wprawnego ogrodnika bujne piękności ogrodu sąsiadują z samosiejkami, tak jak patos z ironią, tak jak pozorna prostota spraw i zdarzeń Rymkiewiczowych wersów z perspektywą metafizyczną. Dwuwersowa strofa i sąsiadujące rymy, czyli liryka w swojej najczystszej, źródłowej postaci, posłużyła za trafną formę dla namysłu nad życiem i zestawem spraw dla Poety najważniejszych. Precyzja w słowie, formie i obrazie. Poezja!
W laudacji Andrzej Horubała mówił: W iluż wcieleniach przychodzi do nas! Poeta, eseista, prozaik, tłumacz. Erudyta, kodyfikator polskiego neo-klasycyzmu, archiwalny szperacz, odtwarzacz mickiewiczowskich detali, rozsupłujący „Żmuta”, pisarz badający, dlaczego „Aleksander Fredro jest w złym humorze” i o co pyta Juliusz Słowacki.
Czasem jawi się jak ktoś bardzo bliski, jeden z nas, śmiesznawy i naiwny nadwiślański inteligent, gdy jako Pan Mareczek w powieści „Rozmowy polskie latem 1983 roku” razem z nami nad Wigrami przeżywa czas „Solidarności” i stanu wojennego, a zarazem zanurza się w polskim mitycznym czasie, łącząc z Mickiewiczem i Słowackim, gdy z przyjaciółmi z Instytutu Badań Literackich pyta o sens istnienia i raduje się z bycia Polakiem…
W finałowej piątce nominowanych, oprócz tomu poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, znalazły się: „Turniej cieni” Elżbiety Cherezińskiej (wyd. Zysk i S–ka), „Afazja polska” Przemysława Dakowicza (wyd. Sic!), „Dzieje dwóch rodzin” Kazimierza Orłosia (Wydawnictwo Literackie) i „Biografie odtajnione” Joanny Siedleckiej (wyd. Zysk i S–ka).
Laureatką Nagrody Identitas w dziedzinie historii została Beata Halicka za książkę „Polski Dziki Zachód” (wyd. Universitas).
Beata Halicka w sposób barwny i szczegółowy pokazuje polskich i niemieckich wygnańców „Dzikiego Zachodu”. Jest to obraz jednocześnie wielowątkowy i zrównoważony, czego w oczywisty sposób brakuje pracom na ten trudny temat sprzed 1989 roku.
Całkowita, wymuszona, przeprowadzona w ogromnej skali, wymiana ludności oraz wzięcie w posiadanie regionów zniszczonych przez wojnę zostały pokazane w wielu wymiarach i z różnych perspektyw. Chaos, przemoc, szaber, rozluźnienie norm społecznych, ale i pionierskość dają obraz wyzwań, przed jakimi stanęli ludzie wygnani ze swoich domów. Wszystko to, jak celnie pokazuje Autorka, skomplikowało zetknięcie ekspatriowanych Polaków z, pozostającą jeszcze na miejscu, częścią Niemców i masami sowieckich żołnierzy.
Nad kształtowaniem się nowych społeczności ciążyły tragiczne doświadczenia dwóch okupacji, represyjny system komunistyczny, nowe i dawne konflikty.
„Pionierzy” na Nadodrzu sami w sobie – jak ciekawie opowiada książka – byli bardzo urozmaiconą społecznością, od Wielkopolan i Polaków z centrum kraju po Kresowian z przepastnego, zróżnicowanego pasa ziem, od Dźwiny po Dniestr. A przecież byli jeszcze autochtoni, a także Żydzi, Ukraińcy, Białorusini, Romowie, Grecy, repatrianci z Europy Zachodniej i Południowej oraz późni wysiedleńcy z ZSRR.
Założyciel Nagrody Identitas Tomasz Kaźmierowski podkreślił: „ta książka pokazuje jak daleko historycy odeszli od hermetycznych narracji, wypędzonych w Niemczech i czystej pionierskości w Polsce. Autorka, utrzymując spokojny dystans i szeroką perspektywę opowiada historię upadku dawnego i powstania nowego krajobrazu kulturowego na pograniczu. Otrzymujemy dobrze narysowany obraz ludzi – między pożegnaniem a nowym życiem.”
W finałowej piątce nominowanych, oprócz pracy Beaty Halickiej, znalazły się książki: „Grabież ołtarza Wita Stwosza” Stanisława Waltosia (wyd. Wolters Kluwer), „Kazimierz Bartel (1882–1941). Uczony w świecie polityki” Sławomira Kalbarczyka (wyd. IPN), „Kobiety z Marmuru” Natalii Jarskiej (wyd. IPN) i „Ostatni Tabor” Jolanty Drużyńskiej (wyd. Rebis).
Ogłoszenie laureatów obu Nagród Identitas: historycznej i literackiej odbyło się 13 grudnia 2016 roku podczas uroczystej gali. Laureaci otrzymali nagrody finansowe – 40 000 złotych w każdej kategorii – oraz statuetki Identitas zaprojektowane przez studio NoArt.
Uroczystość wyłonienia laureatów i wręczenia nagród objął honorowym patronatem Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda.
Medialni partnerzy Nagród Identitas to: Telewizja Polska, Polskie Radio oraz tygodnik „Do Rzeczy”.
Tegorocznym darczyńcą nagrody głównej została Fundacja PZU.
