„Szancer, wyobraź sobie!” - wystawa czasowa Żydowskiego Muzeum Galicja w Krakowie

Jan Marcin Szancer, wybitny polski artysta-ilustrator żydowskiego pochodzenia będzie bohaterem nowej wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie, której otwarcie zaplanowane jest na lipiec 2020.

W świecie polskiej ilustracji dla dzieci, Jan Marcin Szancer stał się człowiekiem-instytucją, znają go wszyscy, którzy wychowali się na utworach Juliana Tuwima i Jana Brzechwy, śledzili przygody Pana Kleksa, dorastali wśród postaci z baśni Andersena. Od lat 20. XX w., Szancer przez ponad połowę stulecia powoływał do życia postacie i miejsca – dziwaczne, a równocześnie – dzięki jego wyjątkowym zdolnościom – narysowane precyzyjną linią, niezwykle dokładnie i starannie.

„Obrazy mistrza przemawiały do wyobraźni kolejnych pokoleń Polaków, nie tylko pozwalając im przenieść się w nieznane światy, ale także kształtując ich poczucie estetyki i wizualną wyobraźnię od najmłodszych lat – mówi Jakub Nowakowski, dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja. - Dlatego potrzeba uhonorowania wielkiego ilustratora jest jak najbardziej zrozumiała i cieszę się, że ten zaszczyt przypadł naszej instytucji. Jednym z celów muzeum jest prezentowanie historii polskich Żydów z nowej perspektywy”.

O Janie Marcinie Szancerze

Choć Jan Marcin Szancer znany jest przede wszystkim ze swoich barwnych ilustracji, utrzymanych w baśniowej atmosferze, jego biografia wcale nie jest baśniowa.

Jan Marcin Szancer urodził się w 1902 roku, w polsko-żydowskiej rodzinie, jako najmłodsze dziecko. Ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych. Po studiach pracował jako redaktor i ilustrator „Świerszczyka” – czasopisma dla dzieci. Sławę przyniosły mu ilustracje do ponad 200 książek, między innymi do Trylogii Henryka Sienkiewicza, „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza i serii o Panu Kleksie autorstwa Jana Brzechwy.

W czasie II wojny światowej Szancer przebywał w Warszawie. Szkicował plakaty propagandowe dla Armii Krajowej. W czasie powstania warszawskiego trafił do obozu przejściowego, a stamtąd do Makowa Podhalańskiego: „To była ciężka noc. […] O świcie wyprowadzono nas. […] Potem wagony towarowe, plombowanie i stukot kół. Jedziemy ku naszemu przeznaczeniu. […] Tymczasem, wbrew przewidywaniom, że pociąg podjeżdża już do rampy w Oświęcimiu, zaczęto nasze wagony przetaczać i wreszcie ruszyliśmy wolno w innym, nieznanym nam kierunku. Była już noc, kiedy zatrzymaliśmy się na stacji, otwarto drzwi i wyszliśmy na peron, owiał nas mroźny, górski wiatr. Byliśmy w Makowie Podhalańskim”.

Pomimo wojny, Szancer nie przestał rysować. Najbardziej kolorowe ilustracje powstały w najczarniejszym okresie jego życia.

Pisał także baśnie, tworzył scenografie teatralne i filmowe. Po wojnie został pierwszym dyrektorem artystycznym Telewizji Polskiej.

O wystawie

Wykorzystując kolorowe postacie stworzone przez Szancera oraz baśniową aranżację, Muzeum przeniesie biografię artysty w bajkową, poniekąd oniryczną narrację. Wystawa ma uczyć i zachęcać dzieci do korzystania z tego, co jest dla nich naturalne – wyobraźni. Zwiedzający będą mogli poczuć się jak bohaterowie baśni, osadzonej w ważnych wydarzeniach z życia artysty. „Chcemy zaprosić naszych gości do świata Szancera: najpierw małego Jasia, który dopiero uczy się rysować, potem nieco starszego Janka, stawiającego pierwsze kroki w zawodzie ilustratora i w końcu szanowanego pana Jana, który nawet w dojrzałym wieku nie zatracił dziecięcej wyobraźni – wyjaśnia kuratorka wystawy Paulina Banasik. - Wystawa będzie w całości +dotykalna+, będzie można nie tylko ją oglądać, ale także w niej uczestniczyć” – dodaje. Oprócz kilkudziesięciu spośród tysięcy ważnych i pięknych obrazów Jana Marcina Szancera, na wystawie znajdą się także instalacje specjalnie zaprojektowane na jej potrzeby, a nawiązujące do twórczości autora.

W podstawowej warstwie wystawa skierowana jest do dzieci, ale posiadać będzie również drugą linię narracyjną, przeznaczoną dla widzów dorosłych. Obejmie ona opowieść o losach Szancera oraz skomplikowane i dramatyczne doświadczenia polskich Żydów w II połowie XX wieku. „W czasach, gdy narasta nacjonalizm i antysemityzm, ta pozytywna opowieść wydaje się jeszcze bardziej istotna. Dzięki biografii i pracom Szancera, wystawa stanie się doskonałym narzędziem do podkreślenia wkładu polskich Żydów w kształtowanie tożsamości współczesnych Polaków” – mówi Jakub Nowakowski.

Wystawa powstaje we współpracy z szeregiem polskich i zagranicznych partnerów. Znajdą się na niej oryginalne prace Szancera, a także książki, pocztówki oraz czasopisma dla dzieci i młodzieży z jego ilustracjami.

Otwarcie wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja odbędzie się w lipcu 2020 roku. Wystawa prezentowana będzie do końca lipca 2021 roku. Towarzyszyć jej będzie bogaty i różnorodny program wydarzeń dla najmłodszych oraz dla ich rodziców i dziadków, składający się m.in. z warsztatów prowadzonych przez wybitnych ilustratorów, koncertu z wizualizacjami inspirowanymi twórczością Szancera, projekcji filmów o Panu Kleksie czy spacerów po Krakowie z wyobraźni. Wystawie towarzyszyć będzie także ekspozycja prac plastycznych stworzonych przez dzieci pt. „Co ty sobie wyobrażasz?”.

Biografia Szancera i jego prace będą również stanowić punkt wyjścia do szerszej refleksji i dyskusji nad rolą polskich Żydów w rozwoju polskiej kultury i sztuki w XX wieku.

„Historia Jana Marcina Szancera pokazuje, że bogata wyobraźnia pomaga przetrwać najtrudniejsze chwile. Warto nauczyć dzieci korzystania z tego daru od najmłodszych lat. Zapraszamy do Galicji w lipcu. Będzie kolorowo i inspirująco” – zapewnia dyrektor Muzeum.

Wystawa jest częścią projektu „W świecie wyobraźni Jana Marcina Szancera”. Projekt jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa. Wystawa pod patronatem honorowym prezydenta miasta Krakowa, Jacka Majchrowskiego. Patroni: TVP3 Kraków, Radio Kraków, Miesięcznik Społeczno-Kulturalny „Kraków”, „Gazeta Wyborcza”, „Miasteczko Poznań”, „Świerszczyk”, „Karnet”, „Magiczny Kraków”, CzasDzieci.pl, Kids in Kraków, Kraków Miasto Literatury UNESCO

O Muzeum

Żydowskie Muzeum Galicja to jedna z najważniejszych żydowskich instytucji kulturalnych w Polsce. Jego praca została doceniona zarówno przez odwiedzających, jak i polskie władze. Działalność Muzeum opiera się na dwóch nowatorskich założeniach. Po pierwsze, stała ekspozycja „Śladami pamięci” przedstawia obraz żydowskiego życia i kultury w dawnej polskiej Galicji, interpretując to, co do dziś jest widoczne w jej krajobrazie w przystępny i skłaniający do refleksji sposób. Po drugie, stała wystawa współgra z wystawami czasowymi, programami edukacyjnymi i wydarzeniami kulturalnymi na zasadzie synergii. Dodatkowe wystawy i projekty budowane są w oparciu o wątki zawarte w ekspozycji stałej, a ich umiejscowienie w jednej przestrzeni tworzy wyjątkową atmosferę.

Wśród licznych wystaw prezentowanych w Żydowskim Muzeum Galicja wymienić można choćby „Krew: łączy i dzieli” (Jewish Museum London) i „Dziewczynę z pamiętnika”. Ta przygotowana przez Żydowskie Muzeum Galicja wystawa rozpoczęła w 2020 roku podróż po Stanach Zjednoczonych – od Jewish Museum Milwaukee (styczeń-maj 2020), poprzez Dallas Holocaust Museum (czerwiec-grudzień 2020), Contemporary Jewish Museum w San Francisco (styczeń-maj 2021), po Holocaust Memorial Center w Detroit (czerwiec-grudzień 2021).

Muzeum to coś więcej niż wystawy, oprócz zwiedzania oferuje możliwość aktywnego uczestnictwa w różnorodnych programach edukacyjnych, kulturalnych i artystycznych. Poprzez swoje działania Muzeum nie tylko zachowuje pamięć o przeszłości, ale uczestniczy także w odrodzeniu kultury żydowskiej we współczesnej Polsce.

W 2019 roku muzeum odwiedziło ponad 70 tysięcy osób z Polski i zagranicy.