Esej o czasie, Norbert Elias
W Wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego - Esej o czasie, Norbert Elias
Zgłębiając zagadnienia czasu, można dowiedzieć się o istotach ludzkich i sobie samym wielu rzeczy, które do tej pory nie były właściwie rozumiane. Problemy socjologii i nauk o człowieku w ogóle, niewyjaśnione przez wcześniejsze teorie, wnet stają się jasne.
Esej dotyczy ewolucji poczucia czasu w perspektywie społeczno-historycznej. Elias przedstawia, jak funkcjonowały w społecznościach różne konstrukcje czasu, które są jedną z form koordynacji życia człowieka. Genezę kategorii czasu autor widzi w połączeniu ludzkiego aparatu poznawczego, zdolnego do abstrahowania sekwencyjności zdarzeń, i kontekstu społecznego, ale osadzonych zawsze w fizycznej rzeczywistości.
Kilka słów o autorze:
Norbert Elias (1897–1990) był jednym z najwybitniejszych socjologów XX wieku. Urodzony we Wrocławiu, studiował w rodzinnym mieście medycynę i filozofię, aby następnie przenieść się do Heidelbergu i Frankfurtu nad Menem, gdzie rozpoczął karierę akademicką jako asystent Karla Mannheima. W 1933 roku wyemigrował do Francji, a stamtąd wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie objął posadę na uniwersytecie w Leicester. Esej o czasie, rozpoczęty jeszcze w Niemczech i podjęty po wielu latach na emigracji w Amsterdamie, gdzie Elias osiadł w ostatnich latach życia, stanowi rodzaj przypisu do jego najważniejszej pracy – O procesie cywilizacji.
Opinie o książce:
Esej o czasie Norberta Eliasa to książka o koordynacji, sztuczności i warunkach ich funkcjonowania w ludzkich społecznościach. Nie jest to praca antropologiczna, lecz socjologiczna, toteż namysł autora koncentruje się nie na rozmaitości rozwiązań stosowanych przez ludzkie społeczeństwa, lecz na samej zagadce koordynacji, w której kluczową rolę odgrywa społeczna konstrukcja czasu. (ze wstępu dr hab. Marty Bucholc, prof. Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn)
Dopiero w perspektywie historycznej różnicy możemy dostrzec, że nasz własny, nowoczesny sposób postrzegania czasu, stanowi wynik długotrwałego procesu poszerzania się ludzkiego świata i rozwoju tych praktyk kulturowych, które prowadzą do wyższego poziomu pojęciowej syntezy. (z recenzji prof. dr hab. Anny Zeidler-Janiszewskiej)
Przedmowa:
„Wiem, czym jest czas, jeśli nikt mnie o to nie pyta” – powiedział kiedyś mądry starzec. „Jeśli pytającemu usiłuję wytłumaczyć, nie wiem”. Dlaczego więc pytam? Zgłębiając zagadnienia czasu, można dowiedzieć się o istotach ludzkich i sobie samym wielu rzeczy, które do tej pory nie były właściwie rozumiane. Problemy socjologii i nauk o człowieku w ogóle, niewyjaśnione przez wcześniejsze teorie, wnet stają się jasne.
Fizycy mówią czasem, że mierzą czas. Używają formuł matematycznych, w których miara czasu jawi się jako konkretne kwantum. Lecz czasu nie da się przecież zobaczyć ani poczuć,
nie da się go również usłyszeć, posmakować, powąchać. Oto pytanie, które wciąż czeka na odpowiedź: jak coś, czego nie da się spostrzec zmysłowo, może być mierzone?
Lecz co mierzą zegary, jeśli nie czas? Bez wątpienia możemy za ich pomocą coś mierzyć. Jednakże to coś nie jest naprawdę niewidzialne, nieuchwytny czas jest przecież czymś bardzo namacalnym, jak długość dnia pracy czy zaćmienia Księżyca albo czas krótkodystansowca w biegu na sto metrów. Zegary same w sobie są sekwencjami fizycznych zdarzeń.
Sekwencje te mogą służyć za normy społeczne. Można je podzielić na miarowo powtarzające się wzorce, jak godziny lub minuty. O ile stan rozwoju społecznego tego wymaga i jednocześnie na to zezwala, wzorce te mogą być identyczne dla całego kraju, a nawet wielu. A więc za pomocą zegarów da się porównać prędkość samolotu pokonującego tę samą odległość w całkiem różnych miejscach. Dzięki nim możemy porównywać czas trwania i prędkość postrzegalnych procesów, które ze swej natury, z racji tego, że następują po sobie, nie poddają się bezpośredniemu porównaniu – takich jak dwa przemówienia następujące jedno po drugim.
