Yusef Komunyakaa z Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta 2021

15 września w Teatrze Polskim w Warszawie odbyła się uroczysta gala wręczenia Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2021. Tegoroczny laureat Yusef Komunyakaa, afroamerykański poeta, inspirujący się jazzem i bluesem, który uczestniczył w wydarzeniu wirtualnie, otrzymał statuetkę oraz czek o wartości 50 tysięcy dolarów. Partnerem Strategicznym Nagrody jest Fundacja PZU.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej przyznawana za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta: niezależności, umiłowania wolności, oporu wobec kłamstwa, nierówności i przemocy.

Wręczana od 2013 roku Nagroda im. Zbigniewa Herberta, jedyna tego typu nagroda przyznawana w Polsce o rzeczywiście światowym zasięgu, podkreśla obecność, rolę
i znaczenie literatury polskiej − i szerzej: kultury polskiej – na arenie międzynarodowej. Nagroda przyznawana jest przez Jury, w skład którego wchodzą poeci, eseiści, tłumacze
i wydawcy z Europy oraz Stanów Zjednoczonych. Tegorocznego Laureata wyłonili: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska).

Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta symbolicznie przekazały uczestniczącemu wirtualnie w uroczystości laureatowi, Maja Komorowska, członek Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta i Grażyna Melanowicz, członek Rady Fundacji PZU.

Yusef Komunyakaa urodził się w roku 1947 w miasteczku Bogalusa w stanie Luizjana. Dorastał na Południu Stanów Zjednoczonych w czasach segregacji rasowej i terroru, zaprowadzonego przez Ku Klux Klan. W roku 1969 zaciągnął się do wojska, został wysłany do Wietnamu, tam właśnie, podczas wojny, zaczął pisać. Pierwszy tom wierszy opublikował w drugiej połowie lat 70., amerykańska krytyka odkryła go w roku 1984, po ukazaniu się zbioru „Copacetic”. Komunyakaa wydał jak dotąd paręnaście tomów wierszy, jest autorem librett do oper jazzowych, redaktorem antologii poetyckich, laureatem nagrody Pulitzera (w roku 1994, za tom „Neon Vernacular”), wykładowcą uniwersyteckim. Swoją twórczością wpisuje się w tradycję literatury afroamerykańskiej, ale zarazem przekracza jej granice, chętnie odwołując się choćby do kultury europejskiej, do antyku czy Shakespeare’a.

Polski czytelnik mógł poznać jego poezję m.in. dzięki tomowi „Pochwała miejsc ciemnych”, który ukazał się w roku 2005. Z okazji wyróżnienia Komunyaki Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta, krakowskie wydawnictwo Znak opublikowało nowe, znacznie poszerzone wydanie tego retrospektywnego wyboru wierszy „Niebieska godzina” w przekładzie Katarzyny Jakubiak.

Yusef Komunyakaa wygłosił przemówienie wielokrotnie nawiązując do poezji Zbigniewa Herberta, którą zna i podziwia: „Wielu współczesnych poetów poszukiwało i poszukuje wolności. Jest to szczególnie prawdziwe w odniesieniu do poezji Zbigniewa Herberta. Tak, on nie tylko pozostaje w psychologicznej sferze prawdziwej poezji, która przekracza historyczne i intymne granice, kwestionuje kim jesteśmy w czasie niepokoju, cierpienia, chwilach odurzającego piękna (…) i codzienności wplecionej w prawdę. Herbert karmi nas poezją – tu i tam– a potem dostarcza ładunek [treści], który pomaga utrzymać nas w tym świecie. To w nim podziwiam.”– powiedział laureat.

„Podobnie jak Zbigniew Herbert, Komunyakaa jest awangardowym klasykiem, nigdy nie zapominającym o etyce, o »tablicach wartości«. Jego dzieło, charakteryzujące się unikalnym kunsztem poetyckim, można odczytywać jako trwające całe życie poszukiwanie pokoju, wolności i sprawiedliwości społecznej” – podkreślił członek Jury, Edward Hirsch, amerykański poeta i eseista.

Laudację na cześć laureata wygłosił Tomasz Różycki, przewodniczący Jury Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta.

„Dla Komunyaki poezja to taki instrument, który śpiewa, bębni i krzyczy. Przywołuje się za jego pomocą dobre, a oddala się złe duchy, a one, jak wiadomo, wrażliwe są tylko
na prawdziwe tony, i kiedy pieśń opowiada o prawdziwej miłości, prawdziwym cierpieniu i bólu, będzie usłyszana.” - powiedział w swoim wystąpieniu Różycki.

„W roku akademickim 1970/1971 razem z Herbertem mieszkaliśmy w Pasadenie, mój mąż wykładał na tamtejszym California State College, i pracował nad tomem »Pan Cogito«, którego bohater przypadł do serca tegorocznemu laureatowi Nagrody. Choć Herbert interesował się przede wszystkim kulturą europejską, to oczywiście dostrzegał tragiczny los Afroamerykanów, instynktownie opowiadał się po stronie, jak mówił, »poniżonych i bitych«. Jestem pewna, że cieszyłby się dzisiaj, że Nagroda jego imienia przypada przedstawicielowi tej właśnie kultury, dopiero współcześnie uzyskującej pełnię swoich praw” – wspominała Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka Fundacji.

Wieczór uświetniła premiera trzech pieśni skomponowanych przez Włodka Pawlika
do wierszy Zbigniewa Herberta, które wykonał światowej sławy śpiewak Robert Gierlach (baryton) przy fortepianowym akompaniamencie samego kompozytora.

Retransmisja zapisu wideo z przebiegu uroczystości wręczenia Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2021 dostępna jest na Facebooku i kanale YouTube Fundacji im. Zbigniewa Herberta.

Partnerem Strategicznym Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2021 jest Fundacja PZU.

Partnerami Fundacji im. Zbigniewa Herberta są: Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Instytut Adama Mickiewicza oraz Biblioteka Narodowa.

Patronem medialnym jest Polskie Radio

Więcej informacji o Międzynarodowej Nagrodzie Literackiej im. Zbigniewa Herberta: