Agata Tuszyńska odznaczona francuskim Orderem Sztuki i Literatury

Ambasador Francji w Polsce Frédéric Billet odznaczył w poniedziałek wieczorem Orderem Sztuki i Literatury w randze kawalera polską pisarkę, poetkę i reportażystkę Agatę Tuszyńską. Uroczystość odbyła się w rezydencji Ambasadora Francji w Warszawie.

Można powiedzieć, że dziś literatura i Frankofonia są bohaterkami naszego wieczoru” – powiedział w poniedziałek Ambasador Francji w Polsce Frédéric Billet, który odznaczył Agatę Tuszyńską Orderem Sztuki i Literatury w randze kawalera.

Przypomniał, że Tuszyńska „z wykształcenia jest teatrolożką i historyczką szczególnie zainteresowaną kwestią pamięci”. „Pani dzieła literackie systematycznie poruszają tematykę pamięci i związanych z nią udręk” – mówił. „Zaczęła pani od osobistych wspomnień, by następnie zagłębić się w historię Żydów w Polsce i podzielić się z szeroką publicznością owocami swojej pracy, wydając liczne dzieła przetłumaczone na ponad 10 języków” – wyjaśnił Billet.

Ambasador wspomniał o dwóch książkach pisarki wydanych także we Francji – „Singer. Pejzaże pamięci” i „Rodzinna historia lęku”. „Dalej bierze pani czynny udział w debacie na temat powrotu antysemityzmu do Europy oraz odnowy życia żydowskiego w Polsce” – podkreślił.

Wyjaśnił, że Tuszyńska jest „zawsze dostępna, aby brać udział w inicjatywach naszej ambasady i naszej sieci”. „W szczególności wystąpiła pani podczas 3. »Nocy idei« w 2018 r. – w debacie idei na temat wpływu roku 1968 na Europę” – przypomniał.

„Posługuje się pani doskonale językiem francuskim i jest pani związana z Francją. Jest pani jedną z wielkich postaci sceny literatury w Polsce” – ocenił. „Dzisiejsze odznaczenie stanowi uhonorowanie pani kariery literackiej oraz pani zaangażowania w obronę drogich Francji wartości” – podkreślił ambasador Frédéric Billet.

„Dziękuję za to prestiżowe odznaczenie, które jest bliskie mojemu sercu z tak wielu powodów. Składam podziękowanie językowi francuskiemu, francuskiemu malarstwu – pierwszemu, które mnie oczarowało” – powiedziała podczas uroczystości Agata Tuszyńska. „Wszystko to, co odkryłam potem, zawsze stawiam w relacji z tymi pierwszymi, olśniewającymi doświadczeniami” – dodała.

„Składam podziękowania Francji i jej cudom architektury, które nigdy nie przestają mnie zachwycać i zadziwiać” – mówiła. „Składam podziękowania Paryżowi – i tu od razu przychodzą mi na myśl słowa piosenki Yvesa Montanda: »W Paryżu 14 lipca w świetle lampionów tańczy się bez wytchnienia / w Paryżu«” – zaznaczyła pisarka.

Tuszyńska postanowiła podziękować za order w języku francuskim. Przyznała, że zafascynowała się językiem francuskim dzięki piosenkom Édith Piaf. Uczyła się go najpierw w szkole „u Madame, która z pewnością pamiętała I wojnę światową i znała Boya-Żeleńskiego”.

Pisarka wyjaśniła, że z miejskiej biblioteki wypożyczała liczne przekłady literatury francuskiej, dokonane przez Boya, a zaczęła od Balzaka. Podkreśliła, że „Pani Bovary” Flauberta i „Fedra” Racine'a „odcisnęły na niej wielkie piętno”. Z kolei pierwszą książką, którą przeczytała po francusku był „Obcy” Camusa.

„Uwielbiam skandować nazwy miesięcy, które po francusku kończą się sylabą »bre«, zawierającą to piękne »r«. Miesiące, w których można bezkarnie jeść ostrygi, których jestem miłośniczką” – powiedziała. „Moi francuscy przyjaciele wiedzą, że zabranie mnie na ostrygi w ramach prezentu powitalnego to najwspanialsza rzecz, jaką mogą mi ofiarować” – podkreśliła Tuszyńska.

Agata Tuszyńska urodziła się 25 maja 1957 r. w Warszawie. Z wykształcenia jest historykiem teatru, doktoryzowała się w Instytucie Sztuki PAN. Pracowała naukowo w Instytucie Badań Literackich PAN w latach 1987-92. Od lat 90. uczy studentów i studentki swojego reporterskiego fachu.

„Tuszyńska doskonale odnajduje się w szeregu rozmaitych gatunków literackich. Wydała kilka zbiorów poezji oraz zbeletryzowane biografie – modernistycznej aktorki scen warszawskich, Marii Wisnowskiej, oraz światowej sławy pisarza, Isaaka Bashevisa Singera. Podała do druku wspomnienia Ireny Krzywickiej, jednej z najciekawszych postaci polskiego dwudziestolecia międzywojennego, pisarki, publicystki, przyjaciółki Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Przygotowała do publikacji wspomnienia Hilarego Koprowskiego, wybitnego profesora medycyny, który dojrzałe życie spędził w USA (»Wygrać każdy dzień«)” – czytamy na portalu Culture.pl.

Tuszyńska jest też autorką książki „Kilka portretów z Polską w tle. Reportaże izraelskie” oraz wydanego w 1990 r. w Paryżu, a dwa lata później wznowionej w Polsce, tomu „Rosjanie w Warszawie”, ukazującego obecność rosyjskiego zaborcy na ziemiach polskich w drugiej połowie ubiegłego stulecia.

„Wyjątkowo istotne były dla Tuszyńskiej niezwykle osobiste książki »Rodzinna historia lęku« (2005) i »Ćwiczenia z utraty« (2007). W tej pierwszej pisarka kreśli historię swojej rodziny – w wieku 19 lat dowiedziała się od matki, że jest Żydówką” – przypomniano w Culture.pl.

Książka okazała się bestsellerem, została też nominowana do francuskiej Prix Medicis. Wydane dwa lata później „Ćwiczenia z utraty” są zapisem ostatnich miesięcy, które pisarka spędziła wspólnie z mężem, Henrykiem Dasko, umierającym na nowotwór mózgu.

Z kolei w książce „Oskarżona: Wiera Gran” (Wydawnictwo Literackie, 2010) Tuszyńska skupiła się na najbardziej kontrowersyjnym okresie życia pieśniarki, gdy od wiosny 1941 do lata 1942 mieszkała i śpiewała ona w warszawskim getcie. Tam właśnie poznała i współpracowała ze Szpilmanem. Po wojnie oskarżono ją o współpracę z nazistami, uznając za „kolaborantkę”. Mimo uniewinnienia w warszawskim procesie Centralnego Komitetu Żydów Polskich Gran opuściła Polskę w 1950 r. Występowała potem w najbardziej znanych salach koncertowych we Francji i na świecie, współpracowała z Charles'em Aznavourem i Jacquesem Brelem. Jednak do końca życia ciągnęło się za nią piętno „kolaborantki”. Zmarła w Paryżu 19 listopada 2007 r.

Książka Tuszyńskiej ukazała się we Francji na początku 2011 r. i była szeroko komentowana w mediach.

Następnie Tuszyńska opublikowała tom „Tyrmandowie. Romans amerykański” (2012) i w 2015 r. „Narzeczoną Schulza”, opowiadającą o Józefinie Szelińskiej, absolwentce filozofii i polonistyki, partnerce drohobyckiego pisarza, faktycznej autorce sygnowanego jego nazwiskiem przekładu „Procesu” Franza Kafki na polski.

W 2016 r. ukazało się „Jamnikarium” – opowieść o jamnikach i znanych ze świata kultury i sztuki miłośnikach tych czworonogów, a w 2018 r. wydała „Bagaż osobisty. Po Marcu” – książkę, która była owocem współpracy Tuszyńskiej z uczestniczkami warsztatów, które pisarka prowadziła w stołecznym Domu Spotkań z Historią: Dorotą Barczak-Perfikowską, Grażyna Latos, Elżbietą Strzałkowską i Wiolettą Wejman.

„W 2020 r. nakładem Wydawnictwa Dwie Siostry, specjalizującego się w literaturze dziecięcej, ukazała się książka »Mama zawsze wraca« – ilustrowana przez Iwonę Chmielewską opowieść o dziecięcym doświadczeniu Zagłady, oparta na świadectwie ocalałej Zofii Zajczyk, którą Tuszyńska poznała podczas wyjazdu do Izraela” – czytamy na łamach Culture.pl.

Agata Tuszyńska przez lata współpracowała z paryską „Kulturą” i „Zeszytami Historycznymi”. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, PEN-Clubu i ZAiKS-u. W 2015 r. została odznaczona srebrnym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”.

Order Sztuki i Literatury został ustanowiony w 1957 r. i jest wręczany „osobom, które wyróżniły się swoją twórczością w dziedzinie sztuki i literatury lub poprzez wkład na rzecz sztuki i literatury we Francji i na świecie”.

źródło: PAP, Grzegorz Janikowski