Ochrona korespondencji, Ochrona źródeł informacji

Ochrona korespondencji realizowana jest na kilku poziomach - poczynając od Konstytucji RP, poprzez Kodeks Cywilny, ustawę o prawie autorskim, na Kodeksie Karnym kończąc. Naruszenie tajemnicy korespondencji przez osoby trzecie może polegać na otwarciu cudzej korespondencji, na zapoznaniu się z taką korespondencją, na przejęciu lub przywłaszczeniu cudzej korespondencji, a także na jej zniszczeniu.

 

Za życia adresata korespondencja chroniona jest na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego. W szczególności przepisów o ochronie dóbr osobistych tj. artykułu 23 KC. Przepisy kodeksu cywilnego można też zastosować po ustaniu ochrony z przepisu prawa autorskiego (powołując się na ochronę dóbr osobistych następców adresata).

Ochronę po śmierci adresata korespondencji zapewnia artykuł 82 ustawy o prawie autorskim: „Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.”

Ochronie podlega korespondencja utrwalona tzn. zapisana na fizycznym nośniku. Chroniona jest zarówno korespondencja tradycyjna (papierowe listy), jak i elektroniczna – czy to w postaci mailowej, czy plików audio/audio-video, SMS, MMS. Ochrona zaczyna się od momentu gdy nadawca traci wpływ na korespondencję (nie ma już fizycznej możliwości zmiany treści korespondencji). Chroniona jest zarówno cała korespondencja, jak i jej fragmenty.

Przepis dotyczy tylko adresatów wskazanych z imienia i nazwiska. A contrario nie jest chroniony np. list otwarty, ulotki, odezwy czy korespondencja skierowana do niezidentyfikowanego adresata (np. pismo rektora skierowane do wszystkich studentów danej uczelni).

Po śmierci adresata prawo do decydowania o rozpowszechnianiu korespondencji przechodzi z mocy prawa na małżonka adresata, a w dalszej kolejności na zstępnych, rodziców i rodzeństwo. Zainteresowany, czyli adresat korespondencji, może wyrazić inną wolę i wskazać inną osobę uprawnioną. Zakaz rozpowszechniania korespondencji bez zgody adresata dotyczy również nadawcy listu. Artykuł 82 chroni korespondencję do 20 lat po śmierci adresata - początek tego okresu liczony jest od dnia następnego po zajściu zdarzenia.

Jeśli korespondencja jest utworem albo zawiera utwór, to w przypadku jego rozpowszechniania należy brać pod uwagę przepisy ustawy o prawie autorskim, w tym przepisy dotyczące prawa do pierwszego rozpowszechnienia, praw osobistych i majątkowych uprawnionych. Zapis art. 82 pr. aut. nie nadaje adresatowi korespondencji żadnych uprawnień do otrzymanej korespondencji. Autorem korespondencji pozostaje nadawca.

Nie ma przesłanek naruszenia przepisów dotyczących ochrony korespondencji w przypadku, gdy uprawniony wyraził na to zgodę lub podmiot działa zgodnie z przepisami prawa (np. prawa prasowego) lub w obronie ważnego interesu społecznego lub prywatnego.

Dopuszczalne jest również korzystanie z korespondencji pod warunkiem, że nie jest możliwa identyfikacja zarówno adresata, jak i nadawcy listu czy też dopasowanie wykorzystanego fragmentu do spersonalizowanych z imienia i nazwiska osób.

Do roszczeń w przypadku rozpowszechniania korespondencji bez wymaganego zezwolenia, stosuje się odpowiednio przepis art. 78 ust. 1 ustawy o prawie autorskim. Z roszczeniami wystąpić mogą wskazane wcześniej osoby tj. małżonek adresata, a w dalszej kolejności zstępni, rodzice i rodzeństwo. Z roszczeniami może wystąpić również organizacją chroniąca prawa autorów.

Podmiot, którego prawo zostało naruszone może w szczególności żądać zaniechania działania zagrażającego chronionym dobrom oraz usunięcia skutków dokonanego już naruszenia, w szczególności poprzez złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. 

Jeśli czyn sprawcy miał charakter zawiniony możliwe jest domaganie się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub żądanie uiszczenia sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Za życia autora ochronę zapewnia art. 24 Kodeksu Cywilnego oraz art. 267 Kodeksu Karnego. W obu przypadkach do ścigania wymagany jest wniosek poszkodowanego.

Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów. Osobami zobowiązanymi do zachowania tajemnicy są: twórca wobec swojego informatora, wydawca lub producent wobec twórcy. Tajemnica obejmuje zarówno dane dotyczące tożsamości informatora informacji wykorzystanych w utworze jak i nieujawniania związanych z tym dokumentów.

Dla ochrony niezbędne jest by informator zastrzegł, że przekazywane informacje mają zostać objęte tajemnicą.

Obowiązek zachowania tajemnicy nie powstaje lub wygasa gdy: adresat informacji nie zgadza się na utajnienie jej źródeł (informator może się na to zgodzić lub po prostu informacji nie udzielić), osoba której powierzono informacje już je znała lub znała źródło informacji, osoba której powierzono informacje uzyskała je później z innego źródła, a źródło to nie zobowiązało jej do utrzymania tajemnicy, treść i źródło informacji zostały ujawnione, sąd zwolni z obowiązku zachowania tajemnicy.

Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

Przepis o ochronie źródeł informacji ma także zastosowanie w stosunkach pracowniczych. Odmowa wskazania przez pracownika źródła informacji, wykorzystanej w utworze pracowniczym, nawet na żądanie pracodawcy, nie może być traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych.

W wypadku naruszenia ochrony źródeł informacji poszkodowanemu przysługują prawa podobne do tych opisanych przy okazji naruszenia ochrony tajemnicy korespondencji. Osoba, której prawa zostały naruszone może żądać zaniechania tego działania, usunięcia skutków bezprawnych działań, zadośćuczynienia pieniężnego, zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W wypadku naruszenia ochrony źródeł informacji poszkodowanemu, któremu została wyrządzona szkoda majątkowa przysługuje także prawo żądania jej naprawienia.

ZAiKS:

ZAiKS to organizacja o ponad dziewięćdziesięcioletniej tradycji. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS powstało w 1918 roku z inicjatywy twórców, którzy zrzeszyli się, aby wspólnie chronić swoje interesy twórcze. Początkowo nosiło nazwę Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, czyli w skrócie ZAiKS. Możesz zapoznać się z naszą historią, a także dowiedzieć się więcej o działalności Stowarzyszenia.

Poznaj strukturę Stowarzyszenia oraz procedury w nim stosowane.

W tej części serwisu znajdziesz także informacje na temat podstaw prawnych działania ZAiKS-u.

Dowiedz się o nas więcej! Dlaczego warto zostać członkiem ZAiKS-u?

---

Komentarze