Ogłoszono laureatów 2. Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego

Dr Joanna Lubecka, Andrzej Brzeziecki i Tomáš Forró to laureaci 2. Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego. Kapituła nagrody przyznała także sześć wyróżnień. Statuetki, nagrody i wyróżnienia wręczono podczas wtorkowej gali zorganizowanej w Zamku Ujazdowskim w Warszawie.

Instytut Pileckiego we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu zainaugurował Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego w zeszłym roku, dla uczczenia 120. rocznicy urodzin rotmistrza. Witold Pilecki nie bez przyczyny został patronem nagrody – jego raporty z Auschwitz-Birkenau relacjonują zbrodnie dokonywane przez Niemców, opisują konkretne wydarzenia, ale zawierają też dogłębną analizę i humanistyczną refleksję na temat sytuacji w obozie. Nagrodę otrzymują autorzy najlepszych książek naukowych i reporterskich, które ukazały się w danym roku po polsku lub po angielsku i dotykają polskiego doświadczenia dwóch totalitaryzmów.

W tym roku, w związku z dramatycznymi wydarzeniami za wschodnią granicą, została również przyznana nagroda specjalna dla książki poruszającej temat trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 roku protestów w Białorusi i związanych z nimi represji.

„Uważamy, że naszym obowiązkiem jest pomagać w rozmaity sposób Ukrainie, która walczy o swoją wolność. Chcielibyśmy pomóc także represjonowanym członkom opozycji na Białorusi. Uważamy, że naszym obowiązkiem jest nie tylko pomagać, ale przede wszystkim spowodować, by wojna na Ukrainie, czyli ogromne cierpienie ludności cywilnej i ogromny wysiłek militarny żołnierzy ukraińskich, zmienił topografię postrzegania Europy Środkowo-Wschodniej, dlatego ufundowaliśmy tą trzecią nagrodę, która jest poświęcona Ukrainie i Białorusi” – powiedziała podczas gali dyrektor Instytutu Pileckiego Magdalena Gawin.

Pogratulowała nominowanym i podziękowała „za wysiłek w zbieraniu materiałów historycznych, trud pisania”. „Mam nadzieję, że te książki również wzbogacą nasza wiedzę, że czytelnicy chętnie po niej sięgną” – dodała.

Spośród blisko osiemdziesięciu książek zgłoszonych przez autorów i wydawców kapituła nominowała pięć publikacji w każdej z trzech kategorii. Podczas uroczystości zostały wręczone statuetki oraz nagrody (40 tys. zł), a także wyróżnienia (15 tys. zł).

Kapituła konkursu nagrodziła troje autorów, a z uwagi na wyjątkowo wysoki poziom tegorocznych nominacji przyznała sześć wyróżnień.

W kategorii „naukowa książka historyczna” nagradzana jest dobra dokumentacja, oryginalna interpretacja i atrakcyjny przekaz. Autorką najlepszej monografii na temat polskiego doświadczenia konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku została dr Joanna Lubecka, która podjęła się analizy przebiegu procesów niemieckich zbrodniarzy sądzonych po wojnie przed krakowskimi sądami („Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym”, IPN, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2021).
Dr Lubecka, dziękując za nagrodę, powiedziała, że jest ona „klepnięciem po ramieniu i powiedzeniem: dobra robota, rób to dalej”. „Myślę, że jest to bardzo ważne” – dodała.

W tej samej kategorii kapituła wyróżniła także Annę Wylegałę za książkę „Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce” (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022) oraz Annę Zapalec i Jacka Tebinkę, autorów publikacji „Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)” (Neriton, Warszawa 2021).

Szacunek do źródeł, dobra kompozycja i wiarygodność narracyjna to cechy, które zostały wzięte pod uwagę przy wyborze zwycięzcy w kategorii „reportaż historyczny”. Laureatem w tej kategorii został Andrzej Brzeziecki, autor książki „Wielka gra majora Żychonia. As wywiadu kontra Rzesza” (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021).

Brzeziecki przyznał, że „czuje się zakłopotany, ponieważ w przypadku życiorysu majora Żychonia ma poczucie, że większego talentu i wysiłku wymagałoby napisanie książki złej”. „Pierwszeństwo należy się bohaterowi tej książki, dlatego że jego życiorys jest tak niezwykły, że trzeba było siąść i to napisać. Ta książka zawdzięcza swoje walory przede wszystkim życiorysowi majora Żychonia” – podkreślił.

Wyróżnienia za najlepszy reportaż historyczny przypadły Jane Rogoyskiej („Surviving Katyń - Stalin's Polish Massacre and the Search for Truth”, Oneworld Publications, Londyn 2021) i Krzysztofowi Mordyńskiemu („Sny o Warszawie. Wizje przebudowy miasta 1945-1952”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2021).

Autorem najlepszej książki poświęconej trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 roku protestów na Białorusi i związanych z nimi represji został słowacki reporter Tomáš Forró („Apartament w hotelu wojna. Reportaż z Dobasu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022). Przy ocenie książek w tej kategorii kapituła zwracała uwagę na szeroki horyzont refleksji, determinację w dążeniu do prawdy oraz intuicję śledczą.

„Mam nadzieję, że moja książka pomoże w tym, żebyśmy nie zapomnieli, że ta wojna na Ukrainie się cały czas toczy i że nie zaczęła się w lutym 2022 roku, ale w 2014 roku” – powiedział Forró.

Kapituła wyróżniła Stanislava Aseyeva („The Torture Camp on Paradise Street”, The Old Lion Publishing House, Lwów 2021) oraz Joannę Getkę i Jolantę Darczewską („Na drodze do wolności. Białoruska partyzantka kulturowa w przestrzeni publicznej i Internecie”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021).

Galę nagrody uświetniły występy Warszawskiej Orkiestry Sentymentalnej.

W 2021 roku Nagrody Pileckiego otrzymali:

Filip Gańczak za książkę „Jan Sehn. Tropiciel nazistów” oraz Christina Lamb za książkę „Our Bodies, Their Battlefield: What War Does to Women” (wiosną tego roku wydaną również w języku polskim).
W kategorii „naukowa książka historyczna” zwyciężyła Eliyana Adler za „Survival on the Margins: Polish Jewish Refugees in the Wartime Soviet Union” wydane przez Harvard University Press. Laureatka odmówiła jednak przyjęcia nagrody. Wobec takiej decyzji nagroda w kategorii „naukowa książka historyczna” w ubiegłym roku nie została wręczona.

W międzynarodowej kapitule Nagrody zasiadają: dr Łukasz Adamski, prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Marek Cichocki, dr Piotr Cywiński (przewodniczący), prof. Magdalena Gawin, prof. Patrycja Grzebyk, prof. Marek Kornat, dr Wojciech Stanisławski i prof. Claudia Weber, Jack Fairweather, Krzysztof Kosior oraz Tomasz Stefanek (sekretarz).

autor: PAP, Katarzyna Krzykowska